Hava

…astronot Dünya’yı 3000 veya 4000 km. yükseklikten seyredebilecektir. Geriye döndüğü zaman heyecanla şunları anlatacaktır: «Penceremden baktığım zaman gözlerime inanamadım. Bu Dünya mıydı? Bir bölümü bütünüyle aydınlıktı. Kenarları iyice net görünüyordu. Az aydınlatılmış bir yarım aya benzeyen öteki bölümünün kenarlan ise bulanıktı...» Bu astronot gerçekte Dünya’yı değil, çevresini saran havayı görecektir. HAVANIN ÖNEMLİ ÖZELLİKLERİ AĞIRLIK Arı ve kuru bir litre hava, deniz düzeyinde 1,293 gramdır. Bu ağırlık hidrojenden 14,4 defa daha çok, sudan 733 defa daha azdır…

Gar

Trenlerin kalkış ve varış saatleri, katar dizme hattı, bilet gişeleri, polis noktası ve kontrol kulesi gibi temel birimleriyle büyük bir gar nasıl işler? Yolculara bilgi veren hoparlör anonsları ve danışma servisleri nasıl çalışır? Bir garın karmaşık trafiği (yol verme düzeni) hangi tekniklerle yönetilir? «...’den gelen tren, ... numaralı perona girecektir.» «...’e gidecek olan tren ... numaralı perondan kalkmak üzeredir.» Hoparlörlerden birbiri ardısıra yapılan bu anonslar, trenlerin varış ve kalkış saatlerini, hangi perona gireceklerini, kaç dakika ya da kaç saat rötar yapacaklarını bildirirler…

Yunanlılarda din

Ünlü tiyatro yazarı Aristophanes'in M.Ö. 5. yüzyılda yakındığı Yunan tanrılarının çokluğu ne anlama gelir? Eski Yunanlılar neden çok tanrıcıydı (politeist)? Tabiat olaylarını açıklayamayan insanların yarattığı "Mitoloji" (efsaneler edebiyatı) nasıl doğdu? Tanrılar Dağı Olimpos'un önemi, Zeus'a adanan Olimpiyatlar ve Apollon Tapınağı'ndaki kehanet kültürü hakkında bilgi. «...Ne kadar tapınak, ne kadar kutsal heykel var. Ne kadar da kutsal tören... Yılın bütün günleri dinî bayram, her taraf allı pullu kurbanlık hayvanlarla dolu.» M. ö. 5'inci yüzyılda yaşamış…

Kafadan ayaklılar

Mürekkep balığı ve ahtapotun anatomik yapısı, savunma sistemleri ve denizdeki yaşamları. Kafadan-ayaklıların (Oktopoda) üç kalpli dolaşım sistemi, mavi renkli kanı (hemosiyanin) ve papağan gagasını andıran ağız yapısı. Tehlike anında düşmanı şaşırtmak için kullanılan tepkili motor (huni) ve mürekkep fışkırtma sistemi nasıl çalışır? «...Ünlü korsan Kırmızı Joe, suların derinliklerine dalmış batık bir ticaret gemisinin enkazını karıştırıp duruyordu. Denizin dibi kayalıktı. Aradığı şeyi bulabilecek miydi acaba? İşte biraz ilerde koca bir sandık duruyordu. Hazine bunun içinde olmalıydı. Ama Joe’nun sevinci…

Demiryollarının doğuşu

Çeşitli keşif ve icatlarıyla modern insanlığa önderlik eden 19. yüzyılın en önemli yaratısı demiryolları nasıl ortaya çıktı? Demiryolunun mucidi George Stephenson'un 1830'daki Liverpool-Manchester hattının açılış seferi ve Rocket lokomotifi ile kazandığı zafer. Buharlı lokomotifin gerçek babası sayılan Richard Trevithick kimdir ve Türkiye'deki ilk demiryolu hattı (İzmir-Aydın, 1856) ne zaman yapıldı? Çeşitli keşif ve icatlarıyla modern insanlığa önderlik etmiş olan 19’uncu yüzyılın en önemli yaratışlarından biri de şüphesiz demiryollarıdır. Genellikle Demiryolu denilince, yolları, taşıt araçları…

Kömür ve petrol

Kömür, ipek, yün gibi doğal elyafların yerini alan "naylon" nasıl keşfedildi? Kömürden havagazı, katran ve kok elde etme süreci nedir? 18. yüzyılda başlayan kimya deneyleri, kömürün "benzol", "anilin", "naftalin" gibi türevlerini ve sentetik kimyayı nasıl doğurdu? Bir konfeksiyon mağazasının vitrinine göz atalım: Buradaki çorap, blûz, yağmurluk ve daha buna benzer birçok giyim eşyasının naylondan yapılmış olduğunu görürüz. Modern hayatın hemen her alanında karşımıza çıkan "naylon" ipliği on beş yıl öncesine kadar pamuk, ipek ve yün gibi doğal tekstil elyafın yaptığı…

Petrolden elde edilenler

Sabunu tarihe gömen çamaşır tozu (deterjan) ve kırılmayan plastik oyuncaklar, modern kimyanın petrol ve kömürden türettiği bileşiklerle nasıl üretilir? Patlamalı motorların icadıyla petrol endüstrisi nasıl gelişti? Petrolün damıtılmasıyla elde edilen "kalıntı"lardan cracking metoduyla benzin ve "olefinler" nasıl elde edilir? Şimdi bir aile tablosunu gözümüzün önüne getirelim: Anne ev işleriyle meşgul oluyor; çocuğuysa bir yanda sessizce oynuyor. Annenin çamaşır günüdür. Ama o, eskiden kadınların çamaşırları saatlerce çitiliyerek temizlemeye çalıştıkları zamanlardaki gibi yorgun görünmüyor. Çünkü bugün suyun içinde eriyen bir toz…

Montgolfier kardeşler

Montgolfier Kardeşler'in 1783'te icat ettiği "Montgolfiere" balonuyla havaya yükselen ilk canlılar (koyun, horoz, ördek) ve ilk uçan insan (Jean Pilâtre de Rozier) kimdir? İlk balon denemesi nasıl yapıldı? Montgolfier Kardeşler'in balon ve bilim alanındaki diğer icatları ve çalışmaları nelerdir? İnsan tarafından yapılan bir makineyle ilk defa havaya yükselen canlılar; bir "koyun", bir "horoz" ve bir "ördek" olmuştur. Gerçekten de bu olay 1783 yılının 19 eylülünde Paris yakınındaki Versailles göklerinde geçmiş, "Montgolfier Kardeşlerin" yerçekimini yenmek için meydana getirdikleri…

Böcekler

Böceklerin bilimsel sınıflandırılması nasıldır? Aristoteles'ten günümüze böcek takımları (Pulkanatlılar, Kınkanatlılar, İkikanatlılar, Zarkanatlılar) ve zararlı/yararlı türleri. Kelebekler, mayıs böceği, sivrisinekler, arılar ve karıncalar gibi böcek türlerinin özellikleri ve yaşam döngüleri. Böceklerde bilimsel bir sınıflandırma yapmayı ilk defa deneyen Yunanlı büyük filozof "Aristoteles" (M. Ö. 4’üncü yüzyıl) olmuştu. Aristoteles’den sonraki 2000 yıl boyunca Bilim Dünyası böcekler üzerindeki bilgilerimize pek az şeyler katabildi. Ancak şu son iki yüzyıl içinde böcekler sınıfının ve onun türlerinin kesin ve açık bir sınıflandırımı…

Timurlenk

Altın Yüzyıl olarak adlandırılan 15. yüzyılda, Doğu'nun en büyük kültür merkezlerinden olan Semerkant'ın şöhreti nereden geliyordu? Cihangir "Timurlenk"in hayatı, askeri dehası ve Semerkant'taki sanatsal/bilimsel ortam. Yıldırım Bayezit'in gururu nedeniyle Memlûklarla birleşmemesi ve "Ankara Savaşı"nın (28 Temmuz 1402) sonuçları neler oldu? Birçok Avrupa’lı tarihçi 15’inci yüzyılı Avrupa’nın «Altın Yüzyılı» olarak adlandırır. Onlarca bu çağda bazı Avrupa başkentleri zenginliğin sembolü durumuna gelmişti. Halbuki Doğu’da bundan çok daha göz kamaştırıcı olan bir…