Montgolfier Kardeşler’in 1783’te icat ettiği “Montgolfiere” balonuyla havaya yükselen ilk canlılar (koyun, horoz, ördek) ve ilk uçan insan (Jean Pilâtre de Rozier) kimdir? İlk balon denemesi nasıl yapıldı? Montgolfier Kardeşler’in balon ve bilim alanındaki diğer icatları ve çalışmaları nelerdir?
İnsan tarafından yapılan bir makineyle ilk defa havaya yükselen canlılar; bir “koyun”, bir “horoz” ve bir “ördek” olmuştur. Gerçekten de bu olay 1783 yılının 19 eylülünde Paris yakınındaki Versailles göklerinde geçmiş, “Montgolfier Kardeşlerin” yerçekimini yenmek için meydana getirdikleri ve «Montgolfiere» adını verdikleri 24 m. çapındaki bir palonun ilk denemesinde bu canlılar kullanılmıştı. Bu ilgi çekici denemede Pranşa Kıralı Luis XVI, Kıraliçe ve saray ileri gelenleri de hazır bulunmuşlardı.
Bugün belki bir balonun altına bağlanmış bir sepetin içine koyun, horoz ve ördek koyarak havaya salıvermek pek çoğumuza gülünç gelebilir. Ama günümüzde de füzelerin ilk denemeleri yapılırken pilot hücresine fare, maymun ve köpek gibi hayvanlar konduğunu unutmamak gerekir. Bugün, füzelerin uzayda inanılmayacak kadar büyük bir hızla yol aldığına nasıl şaşıp kalıyorsak o çağda yaşayan insanların da bir balonun havaya doğru yükselmesi karşısında şaşması normaldir.
İlk defa balon yapıp uçurmayı başaran Montgolfier Kardeşler, bir kâğıt tüccarının oğullarıydı. Büyüğünün adı “Joseph”, küçük kardeşininki de “Etienne’di”. Daha çocukluklarındanberi bilginlerin hayatlarına karşı büyük ilgi duymuşlar, özellikle İngiliz bilgini Pristley’in «Değişik Hava Çeşitleri Üzerinde Gözlemler» adlı eserini birçok kere okumuşlardı. Bu kitaptan öğrendiklerine göre bir cismin havada yükselebilmesini sağlamak için “sıcak havanın soğuk havadan daha hafif olmasından” yararlanmak gerekti.
İlk olarak laboratuvarlarmda kâğıttan küçük balonlar yapıp bunların içini sıcak hava ile doldurdular. Balonlar böylece az da olsa havaya yükselebiliyordu. Montgolfier Kardeşler bu deneyden cesaret alarak bezden büyük bir balon yapıp havaya salıvermeyi düşündüler. Halkın karşısında ilk büyük denemelerini 5 haziran 1783’te Fransa’da Annonay kasabasında yaptılar. Bezden ve üzeri kâğıt kaplı olan balon 12 metre çapındaydı. Balonun alt ucunda genişçe bir delik vardı. Bunun hemen altına da tellerle tutturulmuş bir kabın içinde “yün ve saman” yakılıyor, böylece ısınan hava balonun içine doluyordu. On dakika gibi kısa bir süre içinde balon 500 metre kadar yükseldiyse de ateş sönünce tekrar aşağıya doğru inmeye başladı.
İLK HAVA YOLCULUĞU
19 Eylül günü hayvanlarla yapılan uçuş denemesi başarıyla sonuçlanınca “Jean Pilâtre de Rozier” adlı biri 15 Ekim 1783 günü bu «Cehennem Makinesi» ne binip havalanmayı göze aldı. Ama balon uzun bir kabloyla yere bağlıydı. Eğer balon çok havalanacak olursa bu kabloyla aşağıya çekilecekti. Deneme başarıyla sonuçlandı ve böylece T. Pilâtre de Rozier de “ilk uçan adam” unvanını kazandı. 21 kasım günü aynı uçuş denemesi bir kere daha tekrarlandı. Bu sefer balona Rozier’den başka Arlandes Markisi de binmişti. Bu iki cesur arkadaş ateşi durmadan tazeleyerek havada 25 dakika kaldılar ve Paris üzerinde 8 km. uçtular. Böylece havacılıkta ilk adım atılmış oluyordu.
KARDEŞLİK VE ÇALIŞMA ARKADAŞLIĞI
Montgolfier Kardeşler böylece balonun mucidi olarak tarihe geçtiler. 1740’ta, Ardeche eyaletinin kâğıt fabrikalarıyla ünlü Annonay ilçesinde doğmuş olan Joseph Montgolfier 1810’da Balaruc’te öldü. Kardeşi Etienne Montgolfier de 1745’te aynı yerde doğmuş, 1799’da Serrieres ilçesinde ölmüştü. İki kardeş te yalnız balon üzerinde çalışmakla kalmamış, çeşitli bilim kollarında yıllarca uğraşıp bir çeşit “kalorimetre” (ısı ölçme cihazı), meyva kurutmak için bîr makine, bir de “hidrolik pres” icat etmişlerdi. Etienne Montgolfier ayrı olarak ince ve parlak bir çeşit “parşömen kâğıdı” yapmayı başarmıştı. Ama Dünya, bu iki kardeşi güdümsüz balonların ve ilkel bir paraşüt çeşidinin mucitleri olarak tanır.