Trenlerin kalkış ve varış saatleri, katar dizme hattı, bilet gişeleri, polis noktası ve kontrol kulesi gibi temel birimleriyle büyük bir gar nasıl işler? Yolculara bilgi veren hoparlör anonsları ve danışma servisleri nasıl çalışır? Bir garın karmaşık trafiği (yol verme düzeni) hangi tekniklerle yönetilir?
«…’den gelen tren, … numaralı perona girecektir.» «…’e gidecek olan tren … numaralı perondan kalkmak üzeredir.» Hoparlörlerden birbiri ardısıra yapılan bu anonslar, trenlerin varış ve kalkış saatlerini, hangi perona gireceklerini, kaç dakika ya da kaç saat rötar yapacaklarını bildirirler. Bir Gar’ın bütün canlılığını yansıtan daha bir sürü bilgi yine bu anonslarla halka duyurulur. Gerçekten de büyük bir gara günde yüzlerce tren gelir gider. Trenlerin bu sürekli hareketinin bir düzen içinde devam edebilmesi için garda, katarların varış, kalkış, geçiş ve manevrasını tek elden yöneten bir servis, özel bir görevliler grubu bulunur.
GARLARIN OPERASYON VE TEKNİK DÜZENİ
(1 ) Gardan birkaç yüz metre ötede peronlara gelen rayların ikişer ikişer birleşmeye başladığı yerde Kontrol Kulesi bulunur. Buradan gara gelen ve giden trenler kontrol edilir. Kule memurunun önünde ışıklı bir ekran vardır. Bu ekranın üzerinde memurun kontrolü altındaki peronların ışıklı bir grafiği bulunur. Işıklar, hat üzerindeki trenlerin durumunu ve hareketleri gösterir. Görevli memur, bazı düğmelere basarak ve bazı manivelaları kaldırıp indirerek gardaki makas noktalarına elektrikle iletilen komutlar ya da işaretler verir. Kontrol kulesiyle ilgili noktalar arasındaki bu komuta düzenine Yol verme düzeni adı verilir.
(2) Büyük terminal garlarında en zor işlerden birisi de bütün bir gün sürekli olarak gara varan ya da buradan kalkan trenleri kendi hatlarına verme işidir. Bu işlem yani katar dizme işlemi trenlerin yolcularını alıp boşalttığı peronlardan uzakta, katar dizme hattı nda yapılır. Dizme işi tamamlanan katar, daha sonra hareket edeceği perona gönderilir.
(3) Kör hatlar, üzerlerinde serviste bulunmayan yük ve yolcu vagonlarının bulunduğu hatlardır.
(4) Hangar da lokomotifler bulunur. Bu lokomotifler burada uzun yolculuklarına hazır bir duruma getirilir. Hangarın önünde lokomotiflerin içeriye giriş ve çıkış manevrası için döner plâtform bulunur.
(5) Garın yakınında ama peronların dışında kalan bu su kuleleri, kömürle işleyen lokomotiflerin kazan suyunu sağlarlar.
YOLCU HİZMETLERİ VE GÜVENLİK BİRİMLERİ
(6) Tren durunca yolcular beton bir plâtforma inerler. Burası peronun kaldırımıdır. Üstü kapalı peronlardan doğrudan doğruya gar binasının içine girilebildiği gibi ara sıra gar binasına ulaşabilmek için yeraltı geçitlerinden geçmek gerekir.
(7) Trenden inen bazı yolcular valizlerinin yükünden kurtulmak isterler. Bunun için Emanet yerine gitmeleri gerekir. Küçük bir ücret karşılığı valizlerini istedikleri süre Emanet e bırakabilirler. Garlarda bir de Mesajeri diye adlandırılan bölümler vardır. Bu servisler yolcuların ağır eşyasını bir ücret karşılığı gidecekleri yere kadar yollarlar.
(8) Danışma da yolcuların hizmetindedir. Buradan trenlerin varış ve kalkış saatleri, trenlerin rötar süre ve sebepleri gibi bazı bilgiler edinilir. Büyük bir gara çeşitli uluslardan yolcular gelebileceği için danışmada çalışan memurların birkaç dil bilmesi gerekir.
(9) Büyük garlarda gelen ve giden yolcuların karınlarını doyurabilecekleri büfe ve lokantalar vardır. Yolcular buralarda günün her saatinde yiyecek birşey bulabilirler.
10) Çok defa yolcuların dikkatsizliği yüzünden garlarda kazalar olabilir. Kazalar, yolcuların tren durmadan inmek ya da hareket ederken atlamak istemelerinden doğar. Bu gibi durumlarda yaralanan yolculara ilkyardım yapacak doktor ve hemşireler için de garlarda bir yer ayrılması gerekir. Doktor ve hemşireler burada gece-gündüz nöbetleşe görev yaparlar. Hareket memuru bir trene hareket emri ‘ veriyor. Arkada, bir demiryolu memuru görülüyor.
(11) Büyük garlar hırsızların dadandığı yerlerden biridir. Buralardaki kargaşalık onların işini kolaylaştırır. Hırsızların yolculara zarar vermesini önlemek için garlarda bir de Polis noktası ya da Polis karakolu bulunur. Gece ve gündüz polis kontrolü altında bulunan bir garda hırsızların iş görebilmeleri oldukça güçtür.
(12) Gar binasının büyük salonunda bilet gişeleri bulunur. Bu gişelerden yolcular gidecekleri şehir ve kasabalar için tren bileti alırlar. Her istasyonda duran posta trenlerinin biletleri, ekspres ya da kuşetli tren biletlerinden daha ucuzdur. Yataklı vagon biletleri ise uluslararası bir ortaklık olan Wagon Lits gişelerinden sağlanır. Gar binasının büyük salonunda dükkânlar da bulunur. Burada daha çok yolcuların hediye olarak götürebilecekleri cinsten eşya, gazete ve kitap satılır. Büyük bir şehrin garı günün her saatinde kalabalıktır.