Alüminyum Fosfit Nedir? Neden Otel ve Evlerde Asla Kullanılmamalı

Son günlerde Türkiye’de yaşanan ve hepimizi derinden sarsan otel/konut kaynaklı zehirlenme vakaları, gözleri tek bir kimyasal maddeye çevirdi: Alüminyum Fosfit. Genellikle tarım sektöründe kullanılan bu maddenin, insan hayatının olduğu kapalı alanlarda (otel odası, apartman dairesi, yurt vb.) kullanılması, maalesef geri dönüşü olmayan trajedilere yol açmaktadır.

Sıradan bir böcek ilacı zannedilen, ancak aslında bir kitle imha silahı kadar tehlikeli olabilen bu madde nedir? Neden bu kadar ölümcül? Ve en önemlisi, bir otel odasında veya evde kullanıldığında süreç nasıl işler? İşte teknik ve yasal boyutlarıyla Alüminyum Fosfit gerçeği.

1. Alüminyum Fosfit Nedir?

Alüminyum Fosfit, esasen tarımsal bir fumiganttır. Genellikle gri veya yeşilimsi tabletler (hap şeklinde) halinde satılır. Bu madde kendi başına, kuru haldeyken stabil görünebilir. Ancak asıl tehlike, madde ambalajından çıkarılıp havayla temas ettiğinde başlar.

Kimyasal Mekanizma: Fosfin Gazı (PH3)

Alüminyum fosfit tabletleri, havadaki nem (rutubet) veya mide asidi ile temas ettiğinde kimyasal bir reaksiyona girer ve Fosfin Gazı (PH3) açığa çıkarır.

Reaksiyon formülü şöyledir:

AlP + 3H2O -> Al(OH)3 + PH3 (Fosfin Gazı)

Açığa çıkan bu Fosfin Gazı;

• Renksizdir.
• Genellikle sarımsak veya çürük balık gibi kokar (ancak koku her zaman ayırt edilemeyebilir).
• Havadan daha ağırdır, bu yüzden zemine çöker ve alt katlara sızabilir.
• Hücresel solunumu durduran çok güçlü bir zehirdir.

2. Neden Bu Kadar Ölümcül?

Sıradan böcek ilaçları (insektisitler) genellikle sinir sistemini hedef alır ve insanlarda öldürücü dozları çok yüksektir. Ancak Alüminyum Fosfit farklıdır.

1. Hücreleri Boğar: Fosfin gazı vücuda girdiğinde, hücrelerin enerji üretmesini sağlayan “sitokrom c oksidaz” enzimini bloke eder. Yani kişi nefes alsa bile, hücreleri oksijeni kullanamaz. Kelimenin tam anlamıyla hücresel düzeyde boğulma yaşanır.
2. Antidotu Yoktur: Bu zehirlenmenin bilinen spesifik bir panzehiri (antidotu) yoktur. Tedavi sadece destekleyicidir (vücut fonksiyonlarını açık tutmaya çalışmak), bu da ölüm oranını çok yüksek kılar.
3. Yayılmacıdır: Gaz formunda olduğu için kapı altlarından, priz boşluklarından, havalandırma kanallarından, hatta duvar çatlaklarından yan odalara veya alt/üst katlara kolayca sızar.

Kritik Uyarı: Otelde veya apartmanda bir odaya bu ilacın konulması, binadaki diğer herkesi ölüm riskine atar. Gaz duvarlardan sızarak, hiç ilaçlama yapılmayan yandaki odadaki insanı uykusunda öldürebilir.

3. Kullanım Alanları: Nerede Kullanılır, Nerede YASAKTIR?

Bu maddenin yasal ve teknik kullanım alanı sadece Zirai Ürün Depolamasıdır.

• Nerelerde Kullanılır?
  • Devasa buğday silolarında (insan girmeyen).
  • Tütün depolarında.
  • Gemi ambarlarında (yük taşırken).
  • Konteynerlerde (uluslararası ticarette).
  • Şart: Bu alanlar tamamen yalıtılır, içeri insan girişi kesinlikle yasaklanır ve işlem bitince günlerce havalandırılır.
• Nerelerde KESİNLİKLE YASAKTIR?
  • Evler ve Apartmanlar.
  • Oteller, Pansiyonlar, Yurtlar.
  • Ofisler ve Okullar.
  • Hastaneler.

Türkiye’de ve dünyada, yaşam alanlarında fumigant (gaz haline geçen ilaç) kullanımı kesinlikle yasaktır ve suçtur.

4. Türkiye’deki Trajedilerin Arka Planı: Neden Yapılıyor?

Otellerde veya evlerde bu maddenin kullanılmasının arkasında genellikle “Kesin Çözüm Arayışı” ve “Bilgisizlik” yatar.

• Tahta Kurusu (Bed Bug) Sorunu: Oteller için tahta kurusu büyük bir sorundur ve sıradan ilaçlarla ölmesi zordur. İşletmeciler veya bilinçsiz ilaçlamacılar, “Bu tablet hepsini kökten temizler” düşüncesiyle, tehlikesini bilmeden veya önemsemeden bu tarım ilacını odalara koymaktadır.
• Gıda Zehirlenmesi ile Karıştırılması: Zehirlenme belirtileri (mide bulantısı, kusma, baş dönmesi, karın ağrısı) gıda zehirlenmesiyle birebir aynıdır. Bu nedenle otelde kalan misafirler, zehirlendiklerini anlamayıp “Yediğim bir şey dokundu” diyerek odalarında uyumaya devam ederler. Bu durum, maruziyet süresini uzatır ve ölümü getirir.

5. Bir Otelde Bu İşlem Yapılırsa Ne Olur? (Senaryo)

Bir otel odasında yasa dışı olarak Alüminyum Fosfit tableti konulduğunda süreç şöyle işler:

1. Uygulama: Tabletler yatağın altına veya dolap arkasına bırakılır.
2. Gaz Çıkışı: Havadaki nem ile tablet reaksiyona girer, PH3 gazı çıkmaya başlar.
3. Sızma: Gaz sadece o odada kalmaz. Havalandırma boşlukları, elektrik prizleri ve kapı altlarından yandaki veya üstteki odaya sızar.
4. Belirtiler: Yandaki odada kalan masum misafir, gece mide bulantısıyla uyanır. Gıda zehirlenmesi sandığı için doktora gitmek yerine tekrar uyur.
5. Sonuç: Gaz, uyku sırasında kalbi ve akciğerleri durdurur.

6. Nasıl Önlem Alınmalı?

Bu tür faciaların önüne geçmek için hem işletmelerin hem de vatandaşların bilmesi gerekenler: