🧪 Ülser Nedir?
Ülser (Yunanca elkos): Vücutta oluşan yaradır. Halk arasında mide ve bağırsak yarası anlamında kullanılır. Mide ve oniki parmak bağırsağının iç yüzeyindeki mukoza dokusunun asitler tarafından tahrip edilmesiyle oluşur.
- Ortalama büyüklük: 5–25 mm, derinlik: 6–20 mm.
- İleri evrede kas dokusuna kadar inebilir, hatta mide duvarını delebilir.
⚠️ Ülserin Sebepleri
- Kendi kendini sindirme: Aşırı hidroklorik asit salgısı mide duvarını kemirir.
- Mikrobik ülser: Tek hücreli organizmaların mide duvarında irin oluşturması.
- Vagus siniri bozukluğu: Aşırı salgılamaya neden olur.
- Sinir gerginliği: Mide sinirlerini etkileyerek salgıyı artırır.
- Kötü beslenme alışkanlıkları: Baharatlı, asitli, zor sindirilen gıdalar mideyi zorlar.
🔍 Belirtiler
- Başlangıçta belirti vermez.
- Mide ekşimesi, yanma, ağırlık hissi.
- Kemirici, kramp tarzı ağrılar (15 dakika–1 saat).
Ağrı yeri ülserin konumuna göre değişir:
- Mide ülseri: Üst karın
- Oniki parmak ülseri: Sağ taraf
- İnce bağırsak ülseri: Orta karın
Ağrılar genellikle sindirim sonrası veya acıkma sırasında başlar. Mevsimsel artış: İlkbahar ve sonbaharda sık görülür. Diğer belirtiler: Bulantı, kusma, ağız sulanması, zayıflama, kabızlık.
🚨 Komplikasyonlar
1. Kanama
- Yaradan geçen damar koparsa kanama olur.
- Mide ülserinde: Ağızdan kan (hematemez).
- Bağırsak ülserinde: Siyah dışkı.
- Tansiyon düşer, acil müdahale gerekir.
2. Delinme
- Yara kas dokusunu geçip karın zarına ulaşır.
- Şiddetli sancı, kusma, kollaps durumu.
- Acil ameliyat gerekir.
3. Yara Buruşması
- Yaranın çevresindeki dokular büzülür.
- Mide veya bağırsakta daralma oluşur.
- Kum saati mide veya barsak kapısı daralması.
- Besin geçişi engellenir, ameliyat gerekir.
🩺 Tedavi
Tıbbi Tedavi
- Asit giderici ilaçlar: Kalsiyum karbonat, alüminyum, bizmut tuzları.
- Ağrı kesiciler: Belladon, atropin, papatropin.
- Dinlenme ve ruhsal destek.
- Perhiz: Süt, yumurta, tereyağı, tavuk eti, haşlanmış balık, patates püresi, pirinç, komposto, olgun meyve.
Yasak Gıdalar
- Alkol, kahve, sigara, sosis, salam.
🔪 Ameliyat Gerekli mi?
- İlaç ve perhizle iyileşme mümkünse ameliyat gerekmez.
- Şiddetli ağrı, sık kanama, daralma, delinme durumlarında cerrahi müdahale zorunludur.
- Ülserin kansere dönüşme ihtimali düşüktür ama yine de takip gerekir.
Mide ve oniki parmak bağırsağı ülseri, dikkatli yaşam tarzı, düzenli beslenme ve stres kontrolü ile yönetilebilir. İleri vakalarda cerrahi müdahale gerekebilir. Tedavi süreci kişiye özel planlanmalıdır.