Dolaşım sistemi, yaşam için vazgeçilmez bir sistemdir. Kan, organizmanın besin ve solunum alışverişini sağlar. Dolaşım sistemi kapalı bir sistemdir ve iki ana devreden oluşur: büyük dolaşım ve küçük dolaşım. Bu sistemin merkezinde kalp yer alır ve kanın sürekli ve düzenli şekilde hareketini sağlar.
🔄 BÜYÜK DOLAŞIM (GENEL DOLAŞIM)
Büyük dolaşım, kalpten çıkan oksijen yüklü kanın vücuda dağılmasını ve organlardan toplanan karbon dioksit yüklü kanın kalbe geri dönmesini sağlar.
- Oksijenli kan, akciğer toplardamarıyla sol kulakçığa gelir, sol karıncığa geçer ve aort aracılığıyla kalpten ayrılır.
- Aort, kalbin beslenmesini sağlayan koroner (taçsı) atardamarlara dallanır.
- Göğüs bölgesinde “aort kemeri” oluşturur, diyaframdan geçerek karın bölgesine ulaşır.
- Karın aortu, sağ ve sol ana kalça atardamarları ile sağrı orta atardamarına ayrılır.
- Aort kemerinden çıkan başlıca dallar: koroner atardamarlar, brakial kefalik atardamar, sağ köprücükaltı atardamarı, sağ ve sol ana karotis atardamarları.
Toplardamar dolaşımı:
- Oksijenini veren ve karbon dioksit alan kan, toplardamarlarla kalbe döner.
- Baş ve boyundan gelen kan: sağ ve sol boyun toplardamarları
- Kollardan gelen kan: sağ ve sol köprücükaltı toplardamarları
- Bacaklardan gelen kan: kalça toplardamarları → alt ana toplardamar
- Alt ana toplardamar, böbrek ve karaciğer toplardamarlarını da alarak kalbin sağ kulakçığına ulaşır.
🫁 KÜÇÜK DOLAŞIM (AKCİĞER DOLAŞIMI)
Küçük dolaşım, kalpten akciğerlere karbon dioksit yüklü kanı taşır ve oksijenlenmiş kanı kalbe geri getirir.
- Sağ kulakçığa gelen kan, sağ karıncığa geçer ve akciğer atardamarıyla kalpten ayrılır.
- Akciğer atardamarı sağ ve sol akciğer atardamarlarına ayrılır.
- Oksijenlenen kan, sağ ve sol akciğer toplardamarlarıyla kalbin sol kulakçığına döner.
🧪 KAPI TOPLARDAMAR SİSTEMİ
Kapı toplardamar sistemi, sindirim sisteminin diyafram altındaki bölümleri ile pankreas ve dalağın toplardamar kanını karaciğere taşır. Bu sistemin özelliği, her iki ucunda da kılcal damar ağı bulunmasıdır.
Başlıca üç başlangıç toplardamarı:
- Üst mesarika toplardamarı: ince bağırsak ve kalın bağırsağın sağ yarısından gelen kanı taşır.
- Alt mesarika toplardamarı: kalın bağırsağın sol yarısı, dalak ve bazen üst mesarika toplardamarıyla birleşir.
- Dalak toplardamarı: mide ve pankreas toplardamarlarını da alarak alt mesarika toplardamarıyla birleşir.
Görev: Sindirim sisteminden gelen ham besin maddelerini karaciğere taşıyarak genel dolaşıma karışmadan önce tasfiye edilmesini sağlar.
🩸 KAN DAMARLARI VE HIZLARI
- Aortta: saniyede 1 metre
- Orta büyüklükteki damarlarda: saniyede 15 santimetre
- Kılcal damarlarda: saniyede 1 milimetre
İnsan vücudundaki damarların toplam uzunluğu 95.000–150.000 km arasında değişir. Bu, yeryüzünü birkaç kez çevreleyebilecek bir uzunluktur.
Bu sistemin işleyişi, vücudun her hücresine oksijen ve besin ulaştırmak, atıkları uzaklaştırmak ve organlar arasında düzenli iletişimi sağlamak için kritik öneme sahiptir. Kalp, bu sistemin pompası olarak tüm dolaşımı yönetir.