İstanbul, iki denizin birleştiği noktada kurulmuş cennet gibi bir şehirdir. Venedik, Adriya Denizi’nde adalar üzerinde kurulmuştur. Kars ise denizden uzak ve yüksektedir. Her şehrin kendine özgü bir kuruluş amacı ve coğrafi durumu vardır.
Coğrafi Konum ve Ulaşım
Şehirlerin çoğu büyük yol kavşaklarında, nehir ağızlarında veya geçit noktalarında kurulmuştur. Özellikle taş geçitleri, kanallar, ovalara açılan vadiler gibi ulaşım kolaylığı sağlayan yerler tercih edilmiştir. İstanbul, Balıkesir ve Adana gibi şehirler kara ve deniz yolu kavşaklarında yer alır. İstanbul’un Avrupa ile Asya’yı birbirine bağlaması özel bir konumdur.
Ankara, İç Anadolu’nun kuzeybatısında yer alır. Anadolu’nun dört yanından gelen demiryolları ve karayolları buradan geçer. Erzurum, Doğu Anadolu’nun en büyük şehridir ve Palandöken Dağı’nın eteklerinde kurulmuştur. Şehrin yüksekliği 1850–2000 metre arasında değişir. Atatürk Üniversitesi’nin açılmasıyla daha da önem kazanmıştır.
Tarım ve Maden Etkisi
Balıkesir ovası sulak ve verimli bir bölgedir. Simav Çayı ve ona dökülen dereler ovayı sular. Bu nedenle Balıkesir canlı ve hareketli bir şehir haline gelmiştir. Manisa, Aydın, Denizli, Eskişehir, Konya, Mersin, Antalya gibi şehirler tarıma elverişli bölgelerde kuruldukları için gelişmişlerdir.
Zonguldak (kömür), Karabük (demir), Ergani (bakır) gibi şehirler maden ocakları çevresinde kurulmuştur. Bu şehirlerde işçi evleri, daireler, mağazalar ve hastaneler belirli bir plana göre yapılır. Madenin tükenmesiyle terk edilen şehirler de vardır.
Savunma Amaçlı Kuruluşlar
Bazı eski şehirler düşman saldırısından korunmak için dik yamaçlı dağlar üzerinde kurulmuştur. Ankara, Kars, Diyarbakır, Bergama bu tipe örnektir. Venedik, barbar saldırılarından korunmak için adalar üzerine kurulmuştur. Mantua da Mincio Nehri ortasındaki adalarda bu amaçla kurulmuştur.
Liman Şehirleri
Denizlerde fırtına olunca gemiler körfezlere sığınır. Körfezlerin durgun suları yük alma ve boşaltma açısından güven sağlar. Bu nedenle birçok şehir körfez içinde kurulmuş ve liman haline gelmiştir. İstanbul, Napoli, Cenova, Marsilya, İzmir, İskenderun, Trabzon, Zonguldak, Amsterdam, Le Havre gibi şehirler bu şekilde gelişmiştir.