Pierre-Simon de Laplace kimdir ne zaman yaşadı ve Fransız Newton’u lakabını nasıl aldı? Laplace, beş ciltlik Gök Mekaniği çalışmasında (ne) Güneş Sistemi">Güneş Sistemi’nin uzun vadede istikrarlı olduğunu matematiksel olarak nasıl kanıtladı? Deterministik felsefenin ünlü ifadesi olan Laplace Şeytanı ve Nebula Hipotezi nedir?
👨🔬 PİERRE DE LAPLACE
Pierre-Simon, Marquis de Laplace (1749-1827), Fransız matematikçi, fizikçi ve astronomdur. Özellikle gök mekaniği, olasılık teorisi ve matematiksel fizik alanlarındaki çalışmalarıyla tanınır ve “Fransız Newton’u” olarak anılır.
Gök Mekaniği ve Evrenin İstikrarı
- Gök Mekaniği (Mécanique Céleste): En önemli eseri olan bu çalışmada (beş cilt, 1799–1825), Isaac Newton’un evrensel çekim yasasını kullanarak Güneş Sistemi’ndeki gezegenlerin, uyduların ve kuyruklu yıldızların hareketlerini matematiksel olarak analiz etti.
- Güneş Sistemi’nin İstikrarı: Gezegenlerin yörüngelerindeki küçük sapmaların (perturbasyonlar) zamanla birbirini telafi ettiğini ve Güneş Sistemi’nin uzun vadede istikrarlı olduğunu kanıtladı. Bu, evrenin karmaşık yapısına rağmen düzenli olduğu fikrini pekiştirdi.
Olasılık Teorisi
- Teoriye Katkıları: Olasılık teorisini matematiğin ciddi bir dalı haline getiren öncü çalışmalara imza attı. Olasılık yasalarını sosyal bilimler ve istatistik alanlarına uyguladı.
- Laplace Şeytanı: Deterministik (belirlenimci) felsefenin en ünlü ifadelerinden biri olan “Laplace Şeytanı” fikrini ortaya attı. Eğer bir varlık, evrendeki her atomun konumunu ve momentumunu bilebilseydi, bu varlık (Laplace Şeytanı) gelecekteki ve geçmişteki her şeyi kesin olarak bilebilirdi.
Kozmoloji (Laplace Hipotezi)
Laplace, Güneş Sistemi’nin nasıl oluştuğuna dair ünlü bir hipotez (Kant-Laplace Hipotezi) geliştirdi:
- Nebula Hipotezi: Güneş Sistemi’nin, dönmekte olan sıcak bir gaz ve toz bulutunun (nebula) yerçekimi etkisiyle yavaşça çökmesi ve düzleşmesi sonucu oluştuğunu öne sürdü. Bu hipotez, modern gezegen oluşumu teorilerinin temellerini atmıştır.