ODUNDAN KÂĞIDA

Kâğıt yapımında kullanılan bellibaşlı madde ODUN’dur. Genel olarak kâğıdın elde edildiği ağaç cinsleri şunlardır: Kavak, çam, köknar, lâdin ve selvi.

Selüloz Nedir?

Ağaç hücrelerinin meydana getirdiği dokular lif biçimindedir. Mikroskopla bakıldığında bitki hücrelerinin ince bir zardan oluşan içi dolu torbacıklar durumunda olduğu görülür. Endüstride kullanılan selüloz, bu zarın esas maddesini teşkil eder. Selüloz, bitki vücudunda önemli bir madde olan «lignin» ile birlikte bulunur. Kâğıt yapımında kullanılan selülozu elde etmek için onu bu lignin maddesinden ayırmak gerekir. Bu ayırma sonucu elde edilen kâğıt selülozu hamuruna, yapılmak istenen kâğıdın nitelik ve cinsine göre değişik oranda başka maddeler de katılır.

Odun Hamurundan Kâğıt Yapma

Kaba kâğıt ve mukavva yapmak için odun, doğrudan doğruya hamur durumuna getirilir.

  1. Önce köknar ve lâdin tomrukları kabuklarından temizlenir ve 1-2 metre boyunda kesilir.
  2. Sonra değirmenlerde öğütülür.
  3. Suyla karıştırılarak hamur yapılır.
  4. Elde edilen bu hamur, kâğıt makinelerinden geçirilerek kaba kâğıt ve mukavva yapılır.

Selülozdan Kâğıt Yapma

İyi cins kâğıt, sülfit selülozundan ve sut selülozdan yapılır. Bu hamurlar, ağaç liflerinin kimyasal eylemlerden geçirilmesi yoluyla elde edilir.

  1. Kabuğundan temizlenmiş çam ve kavak ağaçları 1-2 metre uzunluğunda kesilerek kütük durumuna getirilir ve yıkanır.
  2. Temizlenmiş ve yıkanmış olan bu kütükler, çok keskin bıçaklı özel doğrama makinelerinde yonga biçiminde kıyılır.
  3. Yongalar, 300 ‘lük pişirme kazanlarındaki suyun içine atılır.
  4. Sülfit selülozu elde etmek isteniyorsa suya kalsiyum hidrosülfit (), sut selülozu yapılmak isteniyorsa sodyum hidroksit () eriyiği katılır.
  5. Bu «yonga çorbası» 3 atmosfer basınç altında 20 saat pişirilir. Pişirme, 140 – 150 derece buharla sağlanır.
  6. Bu pişirme sonucu odun, yalnız selülozdan meydana gelmiş bir hamur durumunu alır. Lignin ve öbür maddelerden ayrılmış olan selüloz, yıkanıp beyazlatıldıktan ve kurutulduktan sonra preslenerek kalın levhalar durumuna getirilir.

Kâğıt Fabrikalarında Hamurun İnceltilmesi

Kâğıdın esas maddesini meydana getiren selüloz levhalarını alan kâğıt fabrikaları, bunları «rafinatör» denilen inceltme makinelerinin içindeki suya atarlar.

  • Suyun içinde şişen ve yumuşayan selüloz, döner bıçakların altında kıyılır.
  • Kâğıdın, mürekkebi yaymaması için inceltilmiş bu hamura, reçine, tutkal, şap ve biraz da nişasta katılır.
  • Kâğıdın parlatılması işini kolaylaştırmak ve lifleri arasındaki boşlukları doldurmak için de inceltilmiş hamurun içine kaolin ve talk gibi maddeler katılır.

Kâğıt Makinesi ve Ayrıntıları

Rafinatörlerde koyu bir sıvı durumunu alan inceltilmiş selüloz hamuru, borularla kâğıt yapan makineye yollanır. Kâğıt makinesi 100 metre uzunluğunda ve birçok ayrıntıdan meydana gelmiştir. Makinenin bir ucundan verilen sulu hamur, sonunda incecik bir kumaş gibi bobinlere sarılır.

Bölüm Adı İşlevi
HAVUZ Sulu hamur, altı yarık borularla kâğıt makinesinin başındaki dikdörtgen havuza gelir.
YÜRÜYEN ELEK Sulu hamur, bakır bir elek üzerine dökülür. Sürekli bir sarsıntıyla sallanan elek, «yürüyen halı»biçimindedir. Sulu hamurun suyu, elekten süzülür ya da emiciler yoluyla çekilir. Suyunu kaybetmiş nemli bir kâğıt durumunu alır.
SIKIŞTIRMA SİLİNDİRLERİ Nemli kâğıt, silindirler arasından geçerken istenilen kalınlığın elde edilmesi için sıkıştırılır ve düzeltilir.
KURUTMA SİLİNDİRLERİ Sıkıştırma silindirlerinden çıkan nemli kâğıt, hemen kurutma silindirlerine girer ve burada iyice kurur.
PERDAHLAMA VE PARLATMA SİLİNDİRLERİ Bu silindirler kâğıda son biçimini verir.
BOBİN Kâğıt şeridi, bobin biçiminde sarılır. Bu sırada, döner bıçaklar, kâğıdın iki yanını düzgün olarak keser. Düz baskı makinelerinde kullanılan kâğıt, bobinler açılıp kesilerek elde edilir.

Kâğıdın Kısacık Tarihi

  • Çinlilerin çok eski çağlarda kâğıt yapmayı başardıkları biliniyor.
  • Bilinen ilk kâğıt yapımevi 652 yılında Semerkant’ta kurulmuştur.
  • Kâğıt yapımı sonradan Arap ülkelerine, 13’üncü yüzyılda Kuzey Afrika yoluyla Endülüs’e, oradan da İtalya ve Avrupa’ya yayılmıştır.
  • İstanbul’un fethinde (1453), şimdiki Kâğıthane köyü yakınında bir kâğıt değirmeni işletilmekteydi.
  • 18’inci yüzyılda, Ahmet III çağı’nda bir kâğıt fabrikası açıldı.
  • 19’uncu yüzyılda, Boğaziçi’nde, Üsküdar’da ve Kâğıthane’de iyi cins kâğıt yapan yapımevleri vardı.

Türkiye’deki Kâğıt Fabrikaları

İstanbul’da ve İzmir’de birkaç küçük fabrika dışında, yurdumuzdaki en büyük selüloz ve kâğıt işletmesi İzmit’teki «SELÜLOZ VE KÂĞIT FABRİKALARI» (SEKA)’dır. 1936 yılında işletmeye açılan bu fabrikanın gelişim süreci şöyledir:

  • 1936’da 1’inci Kâğıt Fabrikası
  • 1944’te 2’nci Kâğıt Fabrikası ile Selüloz ve Klor-Alkali Fabrikaları
  • 1954’te 3’üncü Kâğıt Fabrikası
  • 1960’ta 4’üncü Kâğıt Fabrikası
  • 1961’de 5’inci Kâğıt Fabrikası

Bu işletmenin fabrikalarında, 1936 yılında 15.000 ton olan yapım, 1972 yılında 259.170 tona ulaşmıştır.

Odunun Organik Kimya Yönünden Yapısı

Açık havada kurumuş olan odun bileşiminde şunlar bulunur:

  • % 20 su
  • % 30 selüloz (ortalama)
  • % 21 hemiselüloz
  • % 24 lignin
  • % 2 yumurta akı maddeleri, reçine ve tuz