İstanbul adının kökü ve anlamıyla ilgili görüş ve yorumlar değişiktir. Bunlardan birine göre şehrin Türkler tarafından alınmasından sonra, İslâmiyet’in ünlü merkezlerinden biri durumuna gelmesi üzerine buraya İslâmbol demişlerdir.Gerçekten bu şehir, padişah III. Ahmet zamanından, III. Selim çağına kadar İslâmbol adıyla anılmıştır.
Bir başka yoruma göre de kelime eski Bizans halk diliyle “şehre gidiyorum” anlamına gelen istin-bolin deyiminin zamanla değişik bir biçimle söylenişinden meydana gelmiştir. Bununla birlikte İstanbul, yüzyıllar boyunca çok değişik adlarla anılan bir şehirdir. Yüzyıllarca Doğu Roma İmparatorluğu’nun merkezi durumunda kalan bu ünlü şehrin bütün Orta Çağ süresince yaygın olan adı Bizans’tır. Bu kelime, şehrin kurucusu olduğu söylenen Megaralı Byzas’ın adıyla bağdaştırılır.
Romalılar çağında şehre imparator Marc Aurele’in üvey babası Antimon’a bir saygı gösterisinde bulunmak amacıyla Antoninia dendi. Ama çok tutmayan bu kelime yerine, şehri yeniden kurarcasına onaran imparator Konstantin tarafından sonradan Secunda Roma (İkinci Roma) adı verildi. Bu ad 5. yüzyılda Nove Roma’ya (Yeni Roma) çevrildi. Bu arada Bizans halkının “Konstantin şehri” anlamında kullandığı Konstantinopolis deyimi şehrin en ünlü adı olarak kaldı.Avrupalılar bu kelimeyi uzun yıllar Constantinople diye anmaya devam ettiler. Araplar Kuştantiniye, Rumlar ise “İmparator Şehri” anlamına gelen Tsargorod diye de anarlardı. Osmanlı Türkleri ise şehre İstanbul