🔩 DEMİR, DÖKÜM VE ÇELİK
İnsanların hangi çağda toprağın altından demiri çıkarmaya ve işlemeye başladıklarını kesin olarak bilmiyoruz. Bununla beraber ilkçağ uygarlığının önderliğini yapmış olan milletlerin (Fenikeliler, İbraniler, Mısırlılar, Etrüskler, Yunanlılar, Romalılar) demir endüstrisine sahip olduklarından asla şüphe edemeyiz.
Demir endüstrisi çağlarla birlikte dev adımlarla ilerlemiştir. Günümüzde mevcut endüstriler arasında demir endüstrisi en önemlisidir.
🌍 DEMİRİN KAYNAĞI
Demir tabiatta bol miktarda, her tarafta vardır. Madenler âleminde rastladığımız gibi hayvanlar ve bitkiler âleminde de demire rastlarız (organizmada 3,5 gr demir vardır).
Bilginlerin yaptıkları hesaplara göre yerkabuğunun %5’i demirdir. Dünyanın merkezinde tahmin edilemeyecek kadar çok demir vardır. Oraya ulaşmak imkânsız olduğu için bu demiri yeryüzüne çıkarıp faydalanamıyoruz.
Topraktan çıkartılan demir saf halde değildir. Daima başka bir madenle karışmıştır:
- Manyetit (Fe₃O₄)
- Hematit (Fe₂O₃)
- Limonit (2Fe₂O₃·3H₂O)
- Siderit (FeCO₃)
- Pirit (FeS₂) → kükürt de elde edilir
Demir alaşımları, modern tekniğin ihtiyaçlarına saf demirden daha uygundur. Hakikatte, saf demir de bir alaşımdır.
Demir alaşımları arasında en önemlileri döküm ve çeliktir (demir + karbon). Çelikte demir yüzdesi %95’ten aşağı düşmez.
🏗️ DEMİRİN KULLANIM ALANLARI
🏢 Bina İnşaatında
- yüzyıl ortasında demirin bina inşaatında kullanılabileceği düşünülmüştür. O tarihe kadar büyük binalar taş veya tuğlayla yapılırdı. Demir sadece kilit ve parmaklık gibi iç malzemelerde kullanılırdı.
İlk önemli yenilik köprü inşaatında görülmüştür. Perçinlenmiş demir potrellerle yapılan köprüler, tahta ve taş köprülerle boy ölçüşemez. Artık demir, şehircilikte vazgeçilmez bir elemandır. Bugün tamamen demirle inşa edilmiş dev binalar vardır.
🔧 Günlük Hayatta
Demir en çok kullanılan madenlerden biridir. Günlük hayatta kullandığımız eşyaların çoğu tamamen veya kısmen demirden yapılmıştır.
Modern endüstrilerde (dokuma, uçak, makine, otomobil) demir ve alaşımları temel ihtiyaçtır.
🧰 DEMİR ÜRÜNLERİ
Demir Eşya
- Kilit
- Parmaklık
- Kerpeten
- Tava
- Izgara
Döküm Eşya
- Yol ızgarası
- Gaz ocağı başlığı (brülör)
- Soba altlığı
- Su borusu
Çelik Eşya
- Makas
- Kalem ucu
- Bıçak
- Bisiklet kadrosu
- Toplu iğne
- Jilet bıçağı
- Tramvay tekerleği çemberi
- Dikiş iğnesi
- Ray
- Anahtar
- Asma kilit
- Çivi
- Çekiç