🧪 Genel Bilgiler
Sülfirik asit (H2SO4), dünya kimya endüstrisinde en çok kullanılan kimyasal bileşiklerden biridir. 1961 yılında 50 milyon ton sülfirik asit kullanılmıştır. Tarihi kesin bilinmemekle birlikte, 13. yüzyılda Albert von Bollstadt’ın eserlerinde “vitriol ruhu” adıyla anılmıştır. Bu terim, sülfat eriyiği yani sülfirik asit anlamına gelir.
⚗️ Kimyasal Özellikleri
- Formül: H2SO4
- Molekül: 2 hidrojen, 1 kükürt, 4 oksijen
- Fiziksel yapı: Renksiz, yağımsı, yoğun sıvı
- Özgül ağırlık: 1.836
- Kaynama noktası: 340°C
- Ciltte ağır yanıklara yol açar
- Suya karşı çok güçlü çekim gücü vardır
- Şeker gibi su içeren maddeleri kurutarak karbonlaştırır
- Havadaki nemi emer, açıkta bırakıldığında sulanır
🧫 Sülfat Tuzları
Sülfirik asidin hidrojen atomları metallerle yer değiştirirse sülfat tuzları oluşur:
- Asit tuzlar: Bisülfat
- Nötür tuzlar: Sülfat
Önemli sülfat tuzları:
- Bakır sülfat: Tarımda mantar zehiri
- Sodyum sülfat (Glauber tuzu): Tıpta
- Magnezyum sülfat (Epsom tuzu): Tıpta
- Baryum ve kurşun sülfat: Boya sanayisi
- Kalsiyum sülfat: Paris alçısı
🔬 Elde Edilişi
Tarihsel Yöntemler
- İlk olarak demir/bakır sülfattan elde edildi.
-
- yüzyılda kükürtlü maden + potasyum nitrat yakılarak gazlar su içinde çözülerek sülfirik asit elde edildi.
Kurşun Oda Metodu (1746)
- John Roebuck tarafından geliştirildi.
- Kükürt dioksit gazı, azotlu gazlar ve hava ile oksitlenerek su içinde çözülür.
- Kurşun odalarda sulu asit elde edilir, damıtılarak derişik hale getirilir.
- 1. Dünya Savaşı’na kadar yaygın kullanıldı.
Değindirme (Kontakt) Metodu
- Kükürt dioksit gazı, platin/vanadyum katalizör üzerinden geçirilir.
- Oksijenle birleşerek kükürt trioksit oluşur.
- Kükürt trioksit su içinde çözülerek sülfirik asit elde edilir.
🏭 Kullanım Alanları
- Kimyasal gübre üretimi (%70): Süper fosfat, amonyum sülfat
- Reyon ipliği üretimi (%10–12)
- Demir-çelik endüstrisi: Pas giderme
- Boya, patlayıcı, plastik, selüloid üretimi
- Petrol arıtımı
- Elektrik bataryalarında elektrolit sıvısı
- Ağartma işlemleri
🌍 Üretim Verileri (1961)
| Ülke | Üretim (milyon ton) |
| ABD | 16 |
| SSCB | 6.5 |
| Japonya | 4.7 |
| Almanya | 3.1 |
| İngiltere | 2.7 |
| İtalya/Fransa | 2.2 |
| Kanada | 1.5 |
Sülfirik asit, hem kimyasal tepkimelerde hem de endüstriyel üretim süreçlerinde vazgeçilmez bir bileşiktir. Güçlü aşındırıcı özelliği, su çekme kapasitesi ve çok yönlü kullanımıyla modern sanayinin temel taşlarından biridir.