Aristoteles

Aristoteles kimdir, ne zaman yaşadı ve Platon’un öğrencisi, Büyük İskender’in öğretmeni olarak nasıl bir etki yarattı? Bilginin temelini gözlem ve deneyde arayan (empirizm) Aristoteles, mantık biliminin kurucusu olarak Kıyas (syllogism) yöntemini ve Dört Neden Teorisi’ni nasıl geliştirdi? Zooloji alanındaki sistematik çalışmaları ve Nikomakhos’a Etik eserindeki “Eudaimonia” ve “Altın Orta” kavramları ile Batı düşüncesini nasıl şekillendirdi?

ARİSTOTELES: MANTIK VE BİLİMİN KURUCUSU

Aristoteles, Antik Yunanistan’ın en etkili filozoflarından ve bilim insanlarından biridir. Platon’un öğrencisi ve Büyük İskender’in öğretmeni olan Aristoteles, mantık, fizik, biyoloji, metafizik, etik, siyaset, retorik ve estetik dâhil olmak üzere neredeyse tüm felsefe ve bilim alanlarında temel eserler vermiştir.

Felsefi ve Bilimsel Yaklaşımı

       

  • Empirizm (Deneycilik): Akıl yürütmeye dayanan öğretmeni Platon’un aksine, Aristoteles, bilginin temelini gözlem ve deneyde aramıştır. Fiziksel dünyayı sistematik olarak inceleyen ilk bilim insanlarından biridir.

    •    

  • Mantık (Organon): Mantık biliminin kurucusudur. Kıyas (syllogism) adını verdiği, iki öncülden zorunlu bir sonuca ulaşma yöntemi (tümdengelim), yüzyıllar boyunca Batı mantığının temelini oluşturmuştur.

    •    

  • Dört Neden Teorisi: Bir şeyin var olmasını veya değişmesini açıklamak için dört temel neden öne sürmüştür:
             

    1. Maddi Neden (Neyden yapıldığı)

      2.        

    2. Formel Neden (Neyin şekli olduğu)

      3.        

    3. Hareket Ettirici Neden (Neyin onu yarattığı veya değiştirdiği)

      4.        

    4. Ereksel Neden (Amacı veya gayesi)

Önemli Eserleri ve Alanları

       

  • Biyoloji: Zooloji (hayvan bilimi) alanında detaylı gözlemler yapmış ve hayvanları sistematik olarak sınıflandırmıştır. Biyoloji, onun en güçlü olduğu bilimsel alandır.

    •    

  • Metafizik: Varlığın doğasını ve ilk ilkeleri inceleyen felsefe dalına adını (Metafizik: “Fizik’ten Sonra Gelen”) vermiştir.

    •    

  • Etik ve Siyaset: Nikomakhos’a Etik adlı eserinde, insan yaşamının amacının “eudaimonia” (iyi yaşam, mutluluk veya gelişme) olduğunu savunmuş ve buna “Altın Orta” (aşırılıklardan kaçınma) yoluyla ulaşılabileceğini belirtmiştir. Politika adlı eserinde ise şehir devletinin (polis) yapısını incelemiştir.

Mirası

Aristoteles’in öğretileri, İslam ve Batı Hristiyan felsefesi üzerinde devasa bir etkiye sahip olmuş, Orta Çağ’da ve Rönesans’ta bilim ve düşüncenin ana çerçevesini oluşturmuştur.