Canlıların yaşamını sürdürebilmesi için gerekli olan temel işlevlerden biri solunumdur. Solunumla vücuda oksijen alınır, karbondioksit dışarı atılır. Bu gaz alışverişine “gaz metabolizması” denir. Solunumu sağlayan organların tümüne “solunum sistemi” adı verilir.
Solunum Sisteminin Organları
- Burun
- Gırtlak
- Soluk borusu
- Bronşlar
- Akciğerler
Burun
Solunum sisteminin başlangıcı olan burun, aynı zamanda koku alma organıdır. Yüzün ön kısmında yer alır ve iki burun deliğiyle dışarı açılır. Bu delikler, “sapan kemiği” adı verilen ince bir kıkırdakla ayrılır. Burun deliklerinin içi kıllarla kaplıdır; bu kıllar havadaki tozları süzer. İç yüzeydeki sümük salgısı ve ince kan damarları, havayı nemlendirir ve ısıtır. Koku alma sinirleri burun boşluğunun tavanında yer alır.
Gırtlak
Soluk borusunun üst kısmında, boynun ön tarafında yer alır. Alttan soluk borusuna, üstten yutağa bağlıdır. Dokuz kıkırdaktan oluşur. En önemlisi, “ses kutusu” olarak bilinen tiroid kıkırdağıdır. Ses telleri burada bulunur ve akciğerlerden gelen havayla titreşerek ses oluşumunu sağlar. Gırtlağın üstünde yer alan “küçük dil”, yutkunma sırasında gırtlağı kapatarak yiyeceklerin soluk borusuna kaçmasını önler.
Soluk Borusu
Gırtlaktan sonra gelen soluk borusu, kıkırdak halkalarla çevrilidir. Bu yapı, borunun açık kalmasını sağlar. Soluk borusu göğüs boşluğuna girerken ikiye ayrılır ve bronşları oluşturur.
Bronşlar ve Bronşçuklar
Soluk borusunun ikiye ayrılmasıyla oluşan bronşlar, sağ ve sol akciğere girer. Akciğer içinde daha ince dallara ayrılarak bronşçukları oluştururlar. Bronşçuklar, hava keseciklerine kadar uzanır.
Akciğerler
Göğüs boşluğunda yer alan akciğerler, piramit şeklindedir. Tabanları diyafram kasına oturur. “Plevra” adı verilen zarla çevrilidir. Sağ akciğer üç, sol akciğer iki loba ayrılmıştır. Yapıları esnek ve süngerimsidir.
Lopçuklar ve Petekler
Her akciğer, lop adı verilen bölümlerden oluşur. Bu loplar, lopçuk adı verilen daha küçük birimlerden meydana gelir. Her lopçukta bronşçuklar saç kılı inceliğinde kanallara ayrılır ve sonunda petekli hava keseciklerine ulaşır.
Petekler, çok ince kılcal damarlarla çevrilidir. Oksijen-karbondioksit alışverişi burada gerçekleşir. Her dakika yaklaşık 5 litre kan bu peteklerden geçer. Peteklerin sayısı birkaç yüz milyonu bulur ve toplam yüzey alanı 200 m²’ye ulaşır. Kılcal damarların toplam yüzeyi ise yaklaşık 150 m²’dir.