⛰️ YÜZEY ŞEKİLLERİ
İl, “Kırşehir masifi” olarak adlandırılan ve Kızılırmak-Deliceırmak arasını dolduran kütlenin üzerinde yer almıştır. Yükseklik genellikle 500-1.500 metre arasındadır. Bu yüksekliğin üzerine çıkan alanlar ilin küçük bir kesimidir. İl sınırları içinde 2.000 metrenin üzerinde yükseklik yoktur.
Büyük bölümü platolarla kaplı olan il topraklarının % 17,2’si dağlar, % 18,3’ü ovalardan oluşur; platoların kapladığı alan % 64,5’tir.
Kırşehir kuzeyden Deliceırmak, güneyden Kızılırmak vadileri, doğudan Seyfe Gölü alanı ile çevrilidir. İl topraklarının tarıma elverişli olmayan bölümü yalnızca % 7’sidir. Kızılırmak havzasının orta bölümünde bulunan Kırşehir, Orta Anadolu Platosu’nda yer alır.
Dağlar il topraklarının küçük bir bölümünü kaplar. Başlıca dağlar şunlardır: Baran Dağı (1.808 m), Kargasekmez Dağı (1.712 m), Çiçek Dağı (1.691 m), Kervansaray Dağları (1.679 m), Buzluk Dağı (1.609 m), Armutlu Dağı (1.557 m), Cemele Dağları (1.555 m), Aliöllez Dağı (1.528 m), Naldöken Dağları (1.504 m), Obruk Tepesi (1.242 m).
Çiçek Dağı, aynı adı taşıyan ilçenin ortasındaki platoda yer alır. Geçirdiği evrimler sonucunda aşınarak tarıma elverişli platolarla kaplanmıştır. İl toprakları içinde, bozuk nitelikli de olsa orman örtüsü bulunan tek dağ budur.
Kervansaray Dağları Kırşehir ile Seyfe Gölü çöküntü alanı arasını doldurur. Kuzeybatı-güneydoğu doğrultusunda uzanırlar.
Kırşehir dağlarının tamamı bitki örtüsünden yoksundur. Yalnız Çiçek Dağı’nda az da olsa ormana rastlanır. Hızlı aşınma sonucu platolara dönüşen dağlar, akarsuların açtığı vadilerle parçalanmıştır. Platolar, genellikle çıplaktır. Çiçekdağı-Kırşehir arasındaki platolar 800-1.000 metre, Kırşehir’in doğu ve kuzeydoğusunda bulunan platolar ise 500-1.200 metre arasında yüksekliklere sahiptir. Buralarda hayvancılık yapılır.
İlin önemli ovaları 2.500 hektara yaklaşan alanı ile Çoğun Ovası ve merkez ilçesinin güneyinde bulunan 2.400 hektarlık bir alanı kaplayan Güzeller Ovası’dır.
💧 AKARSULAR VE GÖLLER
İl topraklarının büyük bölümü Kızılırmak havzasındadır. Bu havzada bulunan önemli akarsular Kızılırmak ve Kırşehir-Kılıçözü Deresi’dir.
Nevşehir yöresinden Kırşehir topraklarına giren Kızılırmak, il merkezinin 17 km güneyinden geçer. Bu nehir üzerinde yapılmış olan Hirfanlı ve Kesikköprü barajları, Kırşehir ili sınırları içindedir.
Kırşehir-Kılıçözü Deresi, Baran Dağı’nın kuzey yamaçlarından doğar. Uzunluğu 80 km’dir. Taka yöresinde Kızılırmak’a karışır. İl topraklarının sulanmasını sağlamak amacıyla akarsu üzerinde Çoğun Barajı ve Kılıçözü, İğdeligöz ve Güzeller Sulama Regülatörleri yapılmıştır.
Deliceırmak, Kızılırmak’ın en önemli koludur. Yozgat’taki dağlardan doğan kolların birleşmesiyle oluşur ve Kırşehir’de Kızılırmak’a karışır. Bunun dışında 150 km uzunluğunda Kaman-Kılıçözü Deresi ile sularını Seyfe Gölü’ne boşaltan, yağışlarla artıp yazın kuruyan birçok küçük akarsu vardır.
Kırşehir’de biri doğal, üçü baraj gölü olmak üzere dört göl vardır. Bunlar, ilin doğu tarafında bulunan 110 metreyükseklikteki 15 km$^2$’lik bir alanı kaplayan Seyfe Gölü ile Hirfanlı, Kesikköprü ve Çoğun baraj gölleridir. İlin iklimine de olumlu etkileri olan Hirfanlı Baraj Gölü’nün su hacmi 6 milyar m$^3$’tür. Kesikköprü Baraj Gölü’nünbir bölümü Ankara sınırları içindedir. Gölün suları tatlıdır. Sazan ve yayın türü balıklar bol miktarda bulunmaktadır. Çoğun Baraj Gölü 22 milyon m$^3$ su toplama hacmine sahiptir. Bu göl 2.038 hektar alanın sulanmasını sağlamaktadır.
İlin önemli vadileri Kızılırmak Vadisi ile Kırşehir-Kılıçözü Vadisi’dir. Bu vadilerden, özellikle Kırşehir-Kılıçözü Vadisi Güzeller Regülatörü aracılığı ile sulanmaktadır. İlin en verimli toprakları bu ovadadır.
🌥️ İKLİM
İlde kara iklimi egemendir. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve sert geçer. Yıllık ısı ortalaması 12,2 °C’dir. Meteoroloji verilerine göre yağışlar genellikle kış ve bahar aylarında düşer. Kış yağışları çoğunlukla kar şeklindedir. Merkez ilçesinin yıllık yağış ortalaması 378,7 mm’dir. Bu oran Kaman’da 455,3 mm’ye çıkar.
Kırşehir ilinde en yüksek sıcaklık 39,4 °C, en düşük sıcaklık ise -28 °C olarak ölçülmüştür.
🌳 BİTKİ ÖRTÜSÜ
İl, içinde bulunduğu bozkır kuşağının etkisiyle, bitki örtüsü açısından çok yoksuldur. Eski çağlarda ormanlarla kaplı olan bu alanlar da insan eliyle yok edilmiştir. İlde yalnız Çiçekdağı’nın bazı kesimlerinde küçük bir orman örtüsü vardır. Ayrıca akarsu vadilerinin yerleşim merkezlerine yakın alanlarında meyve ağaçlarına ve kavaklıklara rastlanır.
Platoların bitki örtüsü kısa ömürlü çayırlardır. Hirfanlı Barajı’nın kıyılarında Orman Bakanlığı’nca kültür kavakçılığı yapılmaktadır.
💰EKONOMİ
TARIM VE HAYVANCILIK
İlde bitki üretimi 389.000 hektarlık alanda yapılmaktadır. Bu alanın % 97’sinde tarla tarımı yapılır. Yılda yaklaşık 130.000 hektar alan nadasa bırakılır. Ekili alanların % 2,1’ine sanayi bitkileri, % 1,8’ine baklagiller ekilmektedir. İlde Toprak-Su teşkilatınca sulama çalışmaları sürmektedir.
Yetiştirilen ürünler içinde ağırlık en çok arpa, buğday ve çavdar üretimi üzerinedir.
1980 yılında Kırşehir ilinde 230.413 hektar alanda tahıl üretimi yapılarak 436.984 ton tahıl, 3.701 hektar alandan 3.054 ton baklagil, 2.143 hektar alandan 50.477 ton endüstri bitkisi, 750 hektar alandan 730 ton yağlı tohum, 2.379 hektaralandan 34.371 ton yumru bitki elde edilmiştir. Aynı yıl 1.434 hektar alandan toplam 21.040 ton yem bitkisi, 52.433 ton meyve elde edilmiştir.
1980 yılında Kırşehir’de ekilen başlıca ürünler şunlardır (ton olarak): Buğday (334.600), arpa (70.204), çavdar (16.728), yulaf (452), mahlut (15.000), nohut (1.996), fasulye (1.129), mercimek (844), fiğ (85), şeker pancarı (50.477), ayçiçeği (730), soğan (9.700), sarımsak (521), patates (24.150).
1980 yılında Kırşehir’deki 783.700 meyve ağacından 620.400’ü meyve verecek durumdadır. Ayrıca 1.300 ton ıspanak, 115 ton pırasa, 18.150 ton kavun, 22.575 ton karpuz, 15 ton bal kabağı, 980 ton hıyar, 450 ton patlıcan, 14 ton bamya, 2.895 ton domates, 495 ton biber, 27 ton havuç üretilmiştir.
İlde hayvan varlığı oldukça zengindir. Ancak hayvancılık yeterince modern usullerle yapılmadığından varması gereken noktaya ulaşamamıştır. Hayvan soyunun ıslahı ve hayvancılığı geliştirme çalışmaları, Çiçekdağı ve Malya Devlet Üretme Çiftlikleri’nde yürütülmektedir. Yakın zamana kadar hayvancılık iç tüketimi karşılama amacına yönelikti. Gerek üretme çiftliklerinin çalışması, gerekse 1972 yılında açılan peynir ve tereyağı kurumu, bu ürünlerin pazarlanmasını ve dışa satımını da sağlamıştır.
1980 yılında ilde 1.410 at, 10.280 eşek, 108.720 sığır, 2.505 manda, 496.500 koyun, 8.810 kıl keçisi, 497.500 adet tavuk-horoz, 111.080 tiftik keçisi vardı. Büyükbaş hayvanlardan sığır üretimi önemlidir. Egemen sığır ırkları ise kara ve boz ırktır. Küçükbaş hayvanlardan en çok akkaraman, merinos ve malya ırkları yetiştirilmektedir.
1980 yılında 39.580 ton süt, 560 ton et, 32.700 adet deri üretilmiştir. Bal üretimi 77 ton, balmumu üretimi 12 tondur. 17.858.000 adet yumurta elde edilmiştir.
SANAYİ VE MADENCİLİK
Kırşehir madencilik açısından zengin bir il değildir. Merkez ilçesiyle Çiçekdağı ve Kaman ilçelerinde demir, Bayındır, Karakütük yörelerinde flüorit, Çiçekdağı’nın bazı yerlerinde de maden kömürü, bakır ve manganez yatakları bulunmaktadır.
İl ekonomisine asıl katkıda bulunan yer altı zenginliği, tuz ve mermer yataklarıdır.
1941 yılında ilde elektrik santrali kuruldu. Bu santral ilde sanayileşmenin başlangıcı oldu. 1950 yılında Yeşiller Un Fabrikası, 1952’de Şehir Un Fabrikası hizmete girdi. 1958, 1967, 1968 yıllarında üç yeni un fabrikası daha açıldı. 1970 yılında yem ve bulgur fabrikası, 70’li yıllarda tuğla, kireç, meyve suyu, makarna, peynir ve tereyağı fabrikaları işletmeye açıldı. Ayrıca dokuma dalında hazır giyim eşyası üreten fabrika ile kaporta sanayii bulunmaktadır. Bunların dışında dokuma, tarım ürünlerini değerlendiren küçük değirmenler ve metal eşya üreten küçük atölyeler de vardır.
GEZİLİP GÖRÜLECEK YERLERİ
Kırşehir, tarihî anıt ve yapılar bakımından oldukça zengindir. İlde bugün ayakta kalan en önemli yapı, Selçukluvalilerinden Caca oğlu Emir Nurettin’in yaptırdığı ünlü medresedir (1275). Bugün cami olarak kullanılan medreseden, yapıldığı çağda astronomi çalışmaları için yararlanıldığı sanılmaktadır. Medresenin çok süslü kapısıyla, kırmızı tuğla ve çinilerle örülmüş minaresi ilgi çekicidir.
Ünlü şair ve bilgin Aşık Paşa’nın, şehrin kuzeybatısındaki türbesi de Kırşehir’in ünlü eserlerindendir. Bu yapı, Sivashükümdarı Eretna Bey’in veziri Alaeddin Ali Şah Rumi tarafından yaptırılmıştır (1333).
Alaeddin Camisi, 13. yüzyılın ortalarında Selçuklu hükümdarı Sultan II. Alaeddin tarafından yaptırılmış; zamanla yıkılan cami, Kırşehir Mutasarrıflığı’nda bulunan ünlü besteci Ahmet Arif Bey tarafından, aslına uygun olarak yeniden inşa ettirilmiştir (1893). Cami, bugün Kırşehir Müzesi’ne bağlı bir bölüm olarak kullanılmaktadır.
Son Türk-Osmanlı çağının Kırşehir’de anılmaya değer bir yapısı da, Hüseyin Bey adında birisinin 1864’te yaptırdığı Çarşı Camisi’dir. Minaresiz ve dükkânlara bitişik bir durumda olan bu caminin özelliği, mimarlıkta “kırlangıç örtüsü”adı verilen bir kubbe ye sahip olmasıdır.
💃 FOLKLOR
Kırşehir ilinin merkezlerinde kadınlar modaya uygun giysiler giyer. Köylerde yaşayan kadınlar ise geleneksel giysilerin yanı sıra, rahat ederler (Burada muhtemelen rahat giysileri tercih ettikleri kastedilmiştir). Fes, üç etek, kuşak, kadife ceket, ak yazma, çarşaf ve entari, geleneksel kadın giyiminin başlıca parçalarıdır. Geleneksel erkek giyiminde ise cepken, camadan, içlik mintan, kadifeden yapılan dar pantolon, fermene ve nakışlı yün çorap yaygındır.
İlde kaşık oyunları oynanır. Bunun yanı sıra bazı bölgelerde halay da oynanmaktadır. İlin halk müziğinde zil ve kaşık havalarıyla, halay havaları önemli bir yer tutar. “Yürü güzel”, “Dane dane benleri var yüzünde”, “Ekin ekilen yere” türküleri ünlüdür.
🎶 YÖREDEN BİR TÜRKÜ
Kızılırmak can incitme sen bugün, Mübarek günlerde sel bayram eder. Kitabın kavlince dağlar al geymiş, Karışmış çiçekler çöl bayram eder.
Bülbül ile saka hep uçan kuşlar, Gece bu aylarda figana başlar. Eser yel, eğilir dallar, ağaçlar, Mübarek günlerde dal bayram eder.
Yavru şahin bir kekliği salaklar, Bugünlerde kabul olur dilekler. Cennet’te huriler, gökte melekler, Mahlûkat sevinir kul bayram eder.