💧 VAN GÖLÜNDE NİÇİN HAYAT YOKTUR?

Türkiye’nin en büyük gölü olan Van Gölü, içinde bulunan canlılar bakımından çok değişik özellikler göstermektedir. Göl, kapalı havza özelliği nedeniyle diğer göllerden ayrılır.

Gölün Kimyasal Yapısı

Van Gölü, Türkiye’nin doğusunda, Van ve Bitlis illeri sınırları içinde yer alan, ülkenin en büyük gölüdür. Yüzölçümü yaklaşık 3.755 kilometrekare olup, çevresi volkanik dağlarla çevrilidir. Van Gölü’nü diğer göllerden ayıran en önemli özelliklerden biri, kapalı havzalı bir göl olmasıdır; yani gölün suları herhangi bir akarsu aracılığıyla denize ulaşmaz. Bu durum, gölün su dengesini ve kimyasal yapısını derinden etkilemiştir.

Akarsularla denize bağlantısının olmaması, göle gelen suyun (yağışlar ve akarsu girişleri) buharlaşma yoluyla dışarı atılmasına neden olur. Zamanla, göle taşınan mineraller ve tuzlar gölde birikerek suyun aşırı derecede tuzlu ve sodalı hale gelmesine yol açmıştır. Van Gölü’nün suyu, %93 oranında sodyum karbonat (soda) ve diğer tuzları içerir. Bu yüksek alkalilik ve tuzluluk oranı, gölü dünyanın en büyük sodalı göllerinden biri yapmaktadır.

• Bu tuzun yüzde 93’ü (yaklaşık %93) ise sodadır (sodyum karbonat).
• Soda ve tuz normalden fazla olduğu zaman, yaşamayı imkânsız kılmaktadır.

Yaşam İstisnası

Bu nedenle de Van Gölü’nde, bir cins balık hariç, ne bitki ne de başka canlı yaşayamamaktadır.

• Göldeki istisna canlı, ilmi adı “Alburnus Tarikhi” olan ve halk arasında “İnci Kefali” adıyla bilinen bir balıktır.
• Bu balık, özellikle göle dökülen akarsuların ağız kısmında tuz oranının biraz azaldığı yerlerde bulunmaktadır ve yılın belirli dönemlerinde üremek için akarsulara göç eder.

Bu aşırı tuzlu ve sodalı kimyasal yapı, gölde yaşamın gelişmesini oldukça zorlaştırmıştır. Ancak doğanın inanılmaz adaptasyon yeteneği sayesinde, Van Gölü’nde yaşayabilen tek bir bilinen balık türü vardır: İnci Kefali (Chalcalburnus tarichi). İnci Kefali, Van Gölü’nün benzersiz kimyasal koşullarına inanılmaz bir şekilde uyum sağlamıştır. Gölün yüksek pH değeri ve tuzluluk oranı, diğer balık türlerinin hayatta kalmasını engellerken, İnci Kefali bu koşullarda yaşamını sürdürebilmektedir.

İnci Kefali’nin en dikkat çekici özelliği, üreme döneminde gölün sodalı suyundan çıkarak tatlı su kaynaklarına göç etmesidir. Her yıl mayıs ve haziran aylarında, İnci Kefalleri yumurtlamak için göle dökülen akarsuların yukarı kısımlarına doğru muhteşem bir göç gerçekleştirir. Bu göç sırasında, akarsu engellerini (küçük şelaleler, kayalıklar vb.) zıplayarak aşmaya çalışmaları, doğanın harika bir gösterisini sunar ve birçok insan tarafından izlenir. Yavrular yumurtadan çıktıktan sonra tekrar Van Gölü’ne dönerler. İnci Kefali, Van Gölü ekosisteminin ve bölge ekonomisinin önemli bir parçasıdır.