Her soluk alışımızda yaklaşık 500 mm³ hava soluk borusundan geçerek akciğerlere ulaşır. Oksijenini bırakan hava, karbon dioksit yönünden zenginleşerek tekrar dışarı çıkar. Bu nefes alma-verme olayı dakikada 16–20 kez tekrarlanır. Derin nefes alındığında akciğerlere giren hava 3000 mm³ yani yaklaşık yarım litre olur. Bu hacmi karşılamak için akciğerler göğüs boşluğunu tamamen doldurur ve her solukta sürtünme meydana gelir.
Bu sürtünmeyi azaltmak için akciğerlerin dış yüzeyi plevra adı verilen ince iki kat zarla kaplanmıştır.
🩻 Plevra’nın Göğüs Boşluğundaki Konumu
Plevra zarlarının konumu, az şişirilmiş bir futbol topunun iç lastiğine benzetilebilir:
- Başparmağımızı iç lastiğe bastırdığımızda parmak gömülür
- Dış katman: Çepersel Plevra
- Parmağa değen iç katman: İç Plevra
Bu iki zar uçlarda birleşir:
- Çepersel plevra → göğüs boşluğunun iç yüzüne yapışık
- İç plevra → akciğerlerin dış yüzeyine yapışık
- Aralarında çok dar bir boşluk bulunur
→ Bu boşlukta duru bir sıvı vardır → sürtünmeyi azaltır
Bu yapı sayesinde akciğerler, göğüs kafesinin hareketlerinden etkilenmeden çalışabilir.
🦠 Plevra Zarlarının İltihaplanması (İrinlenmesi)
Akciğerler kaburga kemikleriyle korunur, dışarıdan zarar görmeleri nadirdir. Ancak:
- Delici aletler, kurşun yaraları → doğrudan zarar verebilir
- Mikroplanma genellikle akciğer kaynaklıdır
→ İç plevra iltihaplanır → çepersel plevraya geçer
İltihap nedenleri:
- Zatürree
- Akciğer absesi
- Akciğer veremi
- Karın zarı iltihapları
Mikroplar kan ve lenf yoluyla plevralara ulaşır.
Normalde plevra zarları ince, saydam ve esnektir.
İltihaplanma sonucu:
- Kalınlık 1–2 cm olabilir
- Sertleşir, meşin gibi olur
🩺 İki Türlü Zatülcenp Vardır
Zatülcenp = plevra zarlarının iltihaplanması
- Sulu Zatülcenp
- Zarlar arasında su toplanır
- Belirtiler:
- Kırıklık
- Öksürük
- Ateş (38–39°C)
- Titreme
- Şiddetli yan ağrıları
- Zarlar birbirine sürtünmez → ağrılar hafifler
- İltihaplı su alınmalıdır → nefes alma kolaylaşır, röntgen çekilebilir
- Su laboratuvarda incelenir
- Kuru Zatülcenp
- Su toplanmaz
- Belirtiler:
- Soluk alma sırasında yan ağrısı
- Ateş
- Öksürük
- Halsizlik
- İştahsızlık
- Zayıflama
- Gece terlemesi
- Zarlar birbirine sürtünür → ağrılar fazladır
📊 Zatülcenp’in Sebepleri
%90 oranında sebep: Tüberküloz (verem)
- Verem mikrobu kan ve lenf yoluyla plevra zarlarına yerleşir
- Diğer nedenler:
- Romatizma
- Zatürree
- Akciğer absesi
- Frengi
- Kanser
- Kalp yetersizliği
- Nefrit
- Siroz
- Göğüs tümörleri
💊 Tedavi
- Sebep veremse → tüberküloz tedavisi uygulanır
- İlaçlar: Streptomisin, P.A.S., İzo-nikotinik asid
- Mutlak istirahat şarttır
- Nekahat dönemi uzun sürmelidir
- 3–5 yıl boyunca sağlık kontrolü gerekir
- Sebep zatürree ise → antibiyotik tedavisi
- Hasta vitamin ve protein açısından zengin besinler almalıdır