Çocukların Merakından Dev Yük Katarlarına: Yük Trenlerinin Tarihçesi ve Vagon Çeşitleri
Bir tepenin üzerine çıkmış olan çocuklar, tren yolundan geçen yük katarının vagonlarını sayıyorlardı: Bir,… iki, üç… yirmi, yirmibir… Bir süre sonra sayıyı şaşırdılar ve birbirine takılı vagonların hızla geçip gitmesine seyirci kaldılar. Kısa süren bir sessizlikten sonra aralarında bir tartışma başladı. Kimi fıçıya benzeyen vagonların içinde şarap, kimi benzin bulunduğunu ileri sürüyordu… Bazıları da birbirlerine sorular soruyordu: Bir lokomotif acaba kaç vagon çekebilir? Marşandiz trenleri ne gibi yükler taşır? Ne kadar hızlı gidebilir?
Şimdi, çocukların olduğu gibi birçok kimsenin de aklını kurcalayan bu soruları cevaplandıralım.
Yük Trenlerinin Tarihçesi ve Kapasitesi
Demiryolculukta ilk defa yük vagonları kullananlar İngilizler’di. Bu olay 18’inci yüzyılın sonlarına rastlar. O yıllarda Ortaçağ’ın klâsik taşıma gücü olan at, lokomotifin yerini tutuyordu. Arabaların raylar üzerinde yolda olduğundan daha kolay hareket ettiğini gören insanlar hemen raylar döşemeye başladılar.
Toprak yolda tek arabayı çekebilen bir atın, ray üzerindeki üç dört arabayı kolaylıkla çekebildiği görüldü. Böylece bugün dekovil adını verdiğimiz küçük boyda yük katarları meydana geldi.
Daha sonraları atın yerini lokomotif aldı. Yavaş yavaş değişik tipteki yükleri taşımaya elverişli çeşitli vagonlar yapılmaya başlandı. Raylar genişletildi. Böylece saatte 80-100 km. hızla giden ve her birinin yükü 700 – 800 tonu bulan 50-60 vagonlu yük katarları meydana çıktı.
Bellibaşlı Yük Vagonu Tipleri ve Özellikleri
Aşağıda, demiryolu taşımacılığında kullanılan başlıca vagon tiplerini ve bunların özelliklerini görebilirsiniz:
| Vagon Tipi | Kullanım Amacı | Özellikler / Kapasite |
|---|---|---|
| N Vagonu | Büyük makine ve kazanların taşınması. | Orta yükseklikte ve alçak kenarlı. Darası 10 ton, normal taşıma gücü 20 ton. |
| Sarnıç Vagonu | Petrol, benzin gibi akaryakıtlar, çeşitli makine yağları ve sıvı maddelerin taşınması. | Sıvı maddeler için özel olarak yapılmış sarnıçlı. Darası 11 ton, kapasitesi 27 m.³. |
| K 1 veya K 2 Vagonu | Sebze, et, balık vb. gibi besin maddeleri taşınır. | Soğutma düzenli. Darası 15 ton, normal taşıma gücü 15 tondur. |
| Furgon | Ara istasyonlara indirilecek hafif yükler ve yolcu eşyalarının taşınması. | Genellikle hemen her katarda lokomotifin arkasına bağlanır. |
| İki Katlı Araç Taşıma Vagonu | Otomobil ve traktör gibi motorlu araçların taşınması. | Açık yük vagonu. Darası 8 ton, kapasitesi 4 otomobil ya da traktördür. |
| Vinçli Vagon | Çok ağır yüklerin (devrilen lokomotif ve vagonlar dahil) kaldırılmasına yardımcı olmak. | Ağırlığı 60 ton, kaldırma gücü 30 ton. |