1. Tohumun Tanımı ve Oluşumu
Tohum, bir bitkinin embriyonik aşamasını koruyucu bir yapı içinde barındıran biyolojik pakettir. Açık tohumlu (çam, köknar vb.) ve kapalı tohumlu (meyve veren bitkiler) bitkilerin üreme döngüsünün kritik son aşamasıdır. Tohum, bitkideki tohum taslağının döllenmesi ve gelişmesi sonucu oluşur. Temel işlevi, embriyoyu korumak, beslemek ve uygun koşullar sağlandığında yeni bir bitkiye dönüşmesini sağlamaktır.
2. Tohumun Yapısal Bölümleri
Bir tohumun yapısı, yeni bir bitkinin oluşumu ve ilk evrelerde hayatta kalması için gerekli üç ana kısımdan oluşur:
| Ana Kısım | Görevi ve Detayları |
| Embriyo (Bitki Taslağı) | Tohumun içindeki asıl yeni bitkidir. Çimlenme ile kök, gövde ve yaprakları oluşturacak hücre gruplarını (meristemleri) içerir. |
| Besin Dokusu (Endosperm) | Embriyonun çimlenme sürecinde, yani kendi fotosentezini yapmaya başlayana kadar ihtiyaç duyduğu enerjiyi ve besinleri (nişasta, yağlar, proteinler) depolayan kısımdır. |
| Tohum Kabuğu | Embriyoyu ve besin dokusunu dış etkenlere (kuraklık, sıcaklık değişimi, mekanik hasar, mikroorganizmalar) karşı koruyan sert dış katmandır. Bu sert yapı, genellikle süberin, lignin veya kütingibi su geçirgenliğini azaltan maddeler içerir. |
3. Embriyonun Detaylı Bölümleri
Embriyo, yeni bitkinin hangi organlarını oluşturacağını belirleyen öncül yapılara sahiptir:
- Kotiledon (Çenek): Embriyodaki ilk yapraklardır. Bazı türlerde besin deposu (fasulye) olarak görev yaparken, çimlenmeden sonra fotosenteze de başlayabilirler. Bitkiler çenek sayısına göre sınıflandırılır:
- Tek Çenekli (Monokotiledon): Buğday, mısır, arpa gibi bitkiler.
- Çift Çenekli (Dikotiledon): Fasulye, nohut, elma, meşe gibi bitkiler.
- Radikula (Embriyonik Kök): Çimlenmeyle birlikte ilk olarak toprağa doğru uzayan, olgun bitkinin kök sisteminioluşturacak yapıdır.
- Plumula (Embriyonik Gövde): Tohum kabuğunu kırıp toprağın üstüne çıkan, olgun bitkinin gövde ve yapraklarını oluşturacak taslaktır.
- Hipokotil ve Epikotil: Radikula ile kotiledonlar arasında kalan kısım Hipokotil, kotiledonların üzerinde kalan kısım ise Epikotil olarak adlandırılır.
4. 🇹🇷 Türkiye’de Tohumculuk ve Kanuni Düzenlemeler
Türkiye’deki tohumculuk sektörü, 5553 Sayılı Tohumculuk Kanunu (2006) ile düzenlenmiştir. Bu kanun, sektördeki kaliteyi ve güvenilirliği artırmayı hedefler.
- Kanunun Amacı: Tarımsal üretimi artırmak, çiftçinin hakkını korumak ve tohum ıslahı yapan firmaları denetim altına almaktır.
- Sertifikasyon Zorunluluğu: Kanunun en önemli gerekliliği, ticari amaçla satılan tohumların belirli standartlara uygun olarak sertifikalandırılması zorunluluğudur. Bu, tohumun saflığını, çimlenme gücünü ve kalitesini garanti etmeyi amaçlar.
- “Yerel Tohum Yasağı” Tartışması: Kanun, halk arasında yanlış bilindiği gibi yerel tohumların kullanımını veya takas edilmesini yasaklamaz; ancak ticari amaçla sertifikasız yerel tohumların satışını kısıtlar. Bu durum, yerel üreticiler ve biyolojik çeşitliliği savunan çevrelerce, sertifikasyon maliyeti ve yerel çeşitliliğin korunması açısından eleştirilmektedir.