🦠 Tifo: Tarihsel Bir Salgın ve Modern Bir Tehdit

Tifo, sindirim yoluyla bulaşan, ateşli ve bulaşıcı bir hastalıktır. En çarpıcı örneklerinden biri Mary Mallon’dur: 1901’de hastalığı geçirdikten sonra iyileşmiş görünse de, vücudunda kalan mikroplar nedeniyle yıllarca farkında olmadan hastalığı yaydı. Aşçı olarak çalıştığı evlerde ve hastanede yüzlerce kişiye tifo bulaştırdı, 2000 kişinin ölümüne neden oldu. Bu olay, tıp tarihinde “mikrop taşıyıcı” kavramının önemini vurgulayan trajik bir dönüm noktasıdır.

🔬 Tifo Mikrobu

• Etken: Tifo basili (Salmonella typhi)
• İlk tanımlayan: Alman bilim insanı Eberth (1880)
• Boyut: 1 mm’nin 2000’de biri
• Özellik: Kamçılı, hareketli, çubuk biçimli bakteri
• Yerleşim: Barsak lenf kanalları → kana karışır → dışkı ve idrarda bol miktarda bulunur
• Bulaşma yolları: Kirli su, yiyecek, sinekler, hijyen eksikliği

🤒 Belirtiler

• Kuluçka süresi: 5–40 gün
• Ateş: Başlangıçta akşamları yükselir, sonra 39–40°C’ye çıkar
• Diğer belirtiler: Baş/sırt ağrısı, iştahsızlık, halsizlik, kabızlık veya ishal
• Deri döküntüsü: 7–10. günlerde göğüs ve karında pembe lekeler
• Komplikasyonlar:
  • Barsak delinmesi
  • Safra kesesi iltihabı
  • Zatürree, bronşit
  • Kalp bozuklukları
  • Nefrit, kemik iltihabı
  • Melankoli, kabakulak

🛡️ Korunma

• Aşı: Deri altına 3 doz, ardından yıllık takviye
• Salgın döneminde toplu aşılama
• Hijyen: Hasta izolasyonu, eşya dezenfeksiyonu, temizlik kurallarına uyum

💊 Tedavi

• Kalorili beslenme: Günde 3000–4000 kalori
• Önerilen gıdalar: Süt, pirinç lapası, yumurta, peynir, kızarmış ekmek, meyve suyu, çorba, patates püresi, kıyma, hafif tatlı
• İlaçlar:
  • Kloromisetin (antibiyotik) → ateşi 3–4 günde düşürür
  • Kortizon → destekleyici
  • Komplikasyonlara özel ilaçlar

🧪 Paratifo

• Tifoya benzer ama daha hafif ve kısa sürelidir
• Belirtiler: Titreme, baş ağrısı, pembe döküntüler
• Bulaşma ve tedavi şekli tifoyla aynıdır

Tifo, modern tıbbın kontrol altına alabildiği ancak ihmalle yeniden salgın hâline gelebilecek bir hastalıktır. Mary Mallon’un hikâyesi, bireysel hijyenin ve sağlık takibinin ne kadar hayati olduğunu gösterir.