🧽 Süngerler
Evimizde bulunmasa bile çarşıda pazarda satılan süngerleri hepimiz görmüşüzdür. Bugün banyoda ve mutfakta yaygın olarak kullanılan sentetik süngerlerin yanında, doğal süngerler yakın zamana kadar temizlik işlerinde önemli görevler üstlenmiştir.
Ancak doğal süngerlerin kökeni nedir? Hayvansal mı, bitkisel mi? Bu sorunun cevabı uzun süre tartışılmıştır. Aristo, süngerleri hayvanlarla bitkiler arasında bir varlık olarak görüyordu. Rönesans bilginleri bitkisel olduklarını düşündü. Linne bile karar verememişti. 19. yüzyılda süngerlerin hayvanlar âlemine ait olduğu kesinleşti. Süngerler, evrimde birgüzelilerden sonra oluşmuş, milyonlarca yıldır denizlerde yaşayan canlılardır. İlk fosilleri Paleozoik Çağ’a (230–600 milyon yıl önce) aittir.
📊 Sınıflandırma
| Kategori | Tanım |
| Âlem | Hayvanlar (Animalia) |
| Sınıf | Süngerler (Porifera) |
| Alt âlem | Çokgöreliler (Metazoa) |
| Takım | Kalkerli süngerler (Calcarea) |
| Bölüm | Hayvanımsılar (Parazoa) |
| Filum | Gözenekliler (Porifera) |
| Türler | Camlı süngerler (Triaxenice), Keratinli süngerler (Carnacuipongioia) |
🧬 Organsız Yapı
Süngerlerin yüzgeç, göz, mide, kemik ve kas gibi organları yoktur. Hücreleri arasında işbirliği bulunmaz, doku oluşturmazlar. Her hücre kendi görevini bağımsız olarak yerine getirir: besin bulma, sindirim, artıkların atılması gibi.
🧪 Basit Yapı
Basit bir sünger yapısı küçük bir testiyi andırır. Dış çeperlerdeki gözeneklerden su girer, içindeki besin maddeleri sünger hücreleri tarafından emilir ve su “oskulum” denilen ağızdan dışarı çıkar. Gözenekler milyonlarca kanalcıkla iç boşluğa açılır. Bu kanalcıkların çeperleri kirpiklerle kaplıdır. Kirpiklerin dalgalanmasıyla su akışı sağlanır.
🍽️ Beslenme
Normal büyüklükte bir sünger dakikada iki litre su emip boşaltabilir. Dört kat büyük bir sünger saatte bir ton suyu süzebilir. Hücreler bağımsız olduğundan besinleri çok küçüktür: bakteriler, mikroskopik yosunlar vb. Süngerler suyla birlikte oksijen de alırlar. Yapıları emme-basma tulumbaya benzer.
🛁 Banyo Süngeri
Banyo süngeri, basit süngerlerden daha karmaşık bir yapıya sahiptir. Birçok testiden oluşan bir salkımı andırır. Boşluklar birbirine kanallarla bağlıdır, sayısız çıkış deliği vardır. Sünger canlıyken gözenekler görünür, ancak yerinden söküldüğünde yalnızca iskeleti kalır. İskelet, “espongin” adı verilen milyonlarca telden oluşur. Etli bölüm sıyrıldığında gözenekler kaybolur, geriye gerçek bir “testi” kalır.
🧫 Üreme
Süngerler genellikle “oskulum”dan yumurta salarlar. Döllenme sonrası larvalar oluşur, serbestçe dolaşır ve bir yere yerleşerek yeni sünger oluştururlar. Bu eşeyli üremedir. Eşeysiz üreme ise bölünme veya iç tomurcuklarla olur. İç tomurcuklar (gemula) ana süngerden ayrılmaz, üzerinde dallanarak “sünger ağacı” oluştururlar.
🔮 Camlı Süngerler
Kalkerli ve keratinli süngerlerden farklı olarak, camlı süngerlerin iskeleti “spikül” adı verilen üç eksenli silis iğnelerinden oluşur. Keratinli sünger türleri azdır, camlı süngerler ise çoktur. En tanınmış türü “Venüs sepeti” (Euplectella aspergillum) olağanüstü güzelliğe sahiptir.
🌊 Yaşam Alanları
Süngerlere tüm dünya denizlerinde rastlanır, ancak sıcak denizleri daha çok severler. Hem kıyılarda hem de derin sularda yaşarlar. 5000 metre derinlikte yaşayan türler vardır. Avlanan türler Doğu Akdeniz, Japon Denizi, Kızıl Deniz ve Antil Adaları civarında bulunur. Tatlı sularda yaşayan süngerlerin iskeletleri camsı yani silisli yapıdadır.