1 — Sonbahar gelince ağaçlar yapraklarını dökmeye başlarlar. Yemyeşil yapraklarla süslü dallar gittikçe sararır, solar. Çok geçmeden yerler altın sarısı yapraklarla örtülür. Öte taraftan otlar da eski canlılıklarını kaybetmeye başlamışlardır. Yerdeki yapraklar da yağmurun etkisiyle çürüyerek toprağı daha verimli duruma getirirler.
2 — Sonbahar, çiftçilerin çok çalışmak zorunda bulundukları bir mevsimdir. Atlar arabalara koşulup kesilen odunlar taşınır; öküzler sabanları, traktörler de pullukları çekerek tarlalar sürülür. Topraklar gübrelenir, çiftçiler bu mevsimde tohumlarını eker, yakacak odunlarını keser, kış hazırlıklarına girişirler.
SONBAHARDA GÜNEŞ NEREDEDİR?
Takvimlere göre: Eylül, Ekim ve Kasım sonbahar mevsimini meydana getirir. Ama aslında havaların soğumaya başlaması, yağmurların yağması bir anda olmaz. Sonbahar kesin olarak 23 Eylül günü başlar. 22 Eylül gecesi yattığımız zaman yazdır. Ertesi gün, yani 23 Eylül günü, sonbaharda uyanırız. Yağışların başlaması, ağaçların yapraklarını dökmesi gibi değişiklikler şüphesiz birdenbire olmaz. Her sabah ağaçlardaki yapraklardan birkaçının daha eksildiğini görürüz. Havalar gittikçe serinler. Bütün bu değişiklikler yavaş yavaş olur.
Artık evden okula giderken üzerimize pardösü ya da yağmurluğumuzu almadan dışarıya çıkamayız. Derken üç ay kadar sonra, 22 Aralık günü de kış başlamış olur. Sabahları artık yerde diz boyu karla uyanırsak şaşmamamız gerekir!
SONBAHARDA GÜNEŞ SAAT KAÇTA BATAR?
- 10 Ağustos’ta: Yazın ortasında, güneş saat 5.05’te doğar, 19.15’te batar.
- 2 Ekim’de: Sonbaharın başında, güneş saat 5.57’de doğar, 17.52’de batar.
- 1 Aralık’ta: Sonbaharın sonlarında, güneş saat 7.05’te doğar, 16.42’de batar.
Sonbahar mevsiminde güneş, öğleleri yazdaki yerinden daha aşağıda, ama daha uzaktadır. Eğik gelen ışınları yeryüzünü daha az ısıtır.
3 — Bağlardaki üzümler sonbaharda en olgun duruma gelir. Toplanan üzümlerin bir kısmı küçük sandıklara konularak pazarlara gönderilir. Geriye kalanı sirke, şıra ve şarap yapılmak üzere büyük fıçıların içinde sıkılır.
4 — Sonbahar aynı zamanda bir av mevsimidir. Baharda doğan yavrular iyice büyümüştür. Bu bakımdan bıldırcın, sülün gibi kuşlarla geyik ve yabandomuzu gibi büyük hayvanlar sonbaharda avlanır.
5 — Bütün bunlar yapılırken çiftliklerde de baş döndürücü bir çalışma görülür. Kış için kavurma, sucuk, pastırma gibi yiyecekler hazırlanır. Çünkü bir-iki ay sonra kış bastıracak, ocak başından ayrılmak zor olacaktır.
SONBAHAR MEYVELERİ HANGİ AYDA OLGUNLAŞIR?
- Eylülde: Elma, armut
- Ekimde: Ayva, nar
- Kasımda: Havuç
- Aralıkta: Portakal, mandalina
HAYVANLAR DA KIŞA HAZIRLANIRLAR
Sincap, karınca, köstebek, yarasa, ayı, yılan gibi birçok hayvan kışın karda yiyecek bulamayacakları için sonbahar sonlarına doğru birkaç ay sürecek olan uzun bir uykuya yatarlar. “Kış uykusu” denen bu uzun uyku süresince bu hayvanlar vücutlarında depo ettikleri yağı sarf ederler. Baharda havaların ısınmasıyla beraber uyanan hayvanlar çok zayıflamışlardır. Bunun için yaz sonuna kadar iyice semizleyip uykuya yatarlar.
KUŞLARIN SICAK ÜLKELERE GİDİŞİ
Kuşların büyük bir kısmı da kışın yetecek kadar besin maddesi bulamayacakları için daha sıcak ülkelere doğru göç ederler. Eylül başlarında büyük sürüler halinde yola çıkan leylek, tarla kuşu, kırlangıç ve daha pek çok kuş çeşidi haftalarca uçup binlerce kilometrelik yol alır. Kuzey Avrupa’daki kuşların çoğu İspanya, Kuzey Afrika gibi daha sıcak ülkelere giderler. Kış sonunda ise geri dönerler.