Jeolojik çağlarda volkanların püskürttüğü ve akarsuların taşıdığı tuzlar denizlerde birikti. Yeryüzündeki tuzun çoğu denizlerde bulunur. Milyonlarca yıl önce göllerin ve toprak yığılımları sonucu denizlerden ayrılan iç denizlerin suları buharlaştı. İçlerindeki tuz, dev kütleler ve katmanlar halinde dibe çökerek birikti.
🌊 DENİZ SUYUNDAN TUZ ELDE EDİLİŞİ
Denizlerde 22 milyar m³ tuz çözelmiş halde bulunur. Eskiden denizlerin tatlı olduğu, nehirlerin taşıdığı tuzlarla tuzlandığı sanılıyordu. Ancak akarsuların yılda denizlere taşıdığı tuz miktarı 2700 milyon tonu geçmez. Bilimsel görüşe göre deniz dibi volkanları yer katmanlarındaki tuzları püskürterek denizleri besler.
1 litre deniz suyunda:
- 27,21 g sodyum klorür
- 3,81 g magnezyum klorür
- 1,65 g magnezyum sülfat
- 1,26 g alçı (kalsiyum sülfat)
- 0,86 g potasyum sülfat
- Çok az brom, iyot, altın
🪨 KAYA TUZU NASIL OLUŞUR?
Milyonlarca yıl önce tuzlu sular çukur yerlerde birikti. Isı etkisiyle buharlaşan sulardan kalan tuz katmanları, su geçirmez toprakla örtüldü. Bu katmanlar sıkışarak “kaya tuzu” halini aldı. Kaya tuzu, maden kömürü ve linyit gibi yataklardan çıkarılır.
🧺 TUZLA YÖNTEMİYLE TUZ ÜRETİMİ
Sofra tuzu, deniz kıyılarındaki “tuzla” adı verilen havuzlarda elde edilir:
- Deniz suyu “çamurluk” havuzuna alınır, kum, çamur, kabuklar çöker
- Temiz su ikinci ve üçüncü havuzlara aktarılır
- Güneş altında buharlaşır, dipte tuz kalır
- Tuzlar toplanır, temizlenir, elenir, öğütülür ve kutulanır
❄️ SUYU DONDURARAK TUZ ELDE ETMEK
Soğuk iklimli ülkelerde:
- Deniz suyu havuzlara alınır
- Donan suyun yüzeyindeki buzlar toplanır
- Tuz molekülleri buzdan ayrılır
- Yoğunlaşmış tuzlu su kaplara alınır, kaynatılır
- Kap dibinde kalan tuzlar toplanır
⚗️ TUZUN KİMYASAL YAPISI
Tuz = Sodyum (Na) + Klor (Cl)
Kimyasal formülü: NaCl
🇹🇷 YURDUMUZDAKİ TUZ KAYNAKLARI
- Deniz suyundan buharlaştırma yöntemi yaygındır
- En kaliteli tuz: İzmir Çamaltı Tuzlası
- Tuz Gölü doğu kıyısındaki Kaldırım ve Yavşan Tuzlaları
- Kaya tuzu yatakları: Hacıbektaş bölgesi
- 1962’de Türkiye’nin tuz üretimi: 430.000 ton
- En çok tuz alan ülke: Japonya
🩺 TUZUN VÜCUT SAĞLIĞINDAKİ YERİ
- Vücut tuz kaybeder: idrar, terleme ile
- Tuz eksikliği: su dengesi bozulur, tansiyon düşer, kas yorgunluğu, ağrı, bitkinlik
- Günlük ihtiyaç: 15 gram tuz
- Fazlası zararlı: “Tuzun azı karar, çoğu zarar”