Böceklerin büyük bir bölümü insana hiç de zararı dokunmayan hayvancıklardır. Ama bu sınıfın içinde İkikanatlılardenilen bir takımın üyeleri insanlığın en büyük düşmanıdır: Sinek ve Sivrisinek. Yeryüzünün öyle bölgeleri vardır ki oralarda kapı veya pencerelere tel kafes çakmadan, yatakların üzerine cibinlik germeden yaşamak imkânsızdır. Sinek ve sivrisinek her şeyden önce bulaşıcı hastalık mikroplarını taşımaları bakımından tehlikelidirler. Şüphesiz bu hayvanlara karşı dünyanın her tarafında geniş bir savaş açılmıştır, ama zaferle sonuçlandığını söylemek için vakit henüz çok erkendir.
🤢 PİSBOĞAZ SİNEK
İkikanatlılar (Diptera) takımının en tanınmış üyesi şüphesiz ki Ev sineği (Musca domestica)’dir. Bu tıknaz yapılı böceğin iri gözleri vardır. Duyargaları kısadır. Ağız bölümü bir “Hortum”dan meydana gelir. Uç tarafı şişkince olan hortumun içindeki kanalcıklar, bu şişkinliğin kenarlarında dışarıya açılırlar. Sinek, sıvı durumunda olan besin maddelerini hortumunun ucundaki bu delikçikler yardımıyla emerek alır. Eğer katı bir şey yemek istiyorsa hortumundan dışarıya özel bir sıvı salgılar ve katı besini hafifçe erittikten sonra emmeye başlar. Sinek her şeyi yer. Hele çürüme durumunda olan organik maddeleri pek sever. Bundan ötürü sinekler; dizanteri, kolera, tifo gibi bulaşıcı korkunç hastalıkların mikroplarını taşırlar. Sineğin ayaklarının ucunda yapışkan tüy yastıkları vardır. Bu tüy yastıkları hayvanın dik yüzeylerde kaymadan, tavandan düşmeden yürümesini sağlar. Konduğu yerden kalkmak istediği zaman ayak ucundaki çengellere dayanarak kendini itiverir.
🩸 SİVRİSİNEK: KANA SUSAMIŞ BİR YARATIK
Sivrisineklerin pek çok türü vardır. En yaygın olan tür Ev sivrisineği (Culex pipiens)’dir. Bunlar hastalık bulaştırmazlar. Ama insan sağlığı için gene de tehlikelidirler. Ev sivrisineği geceleri uçar. Uçarken kendine özgü bir vızıldama‘sı vardır. Sineklerde olduğu gibi sivrisineklerin bir çift kanadı vardır. Bu kanatların gerisinde ucu topuzlu bir çift çubukçukgörülür. Denge organları olan ve halter adı verilen bu çubukçukları koparacak olursak sivrisinek uçuşunu kontrol edemez. Hortum, sineğinkinden daha ince ve uzundur. İnsan ve hayvan kanını emmeye yarar. Ucu iğne gibi sivridir. Deriyi deldikten sonra hortumun bir kanalcığından çıkan tükürük kanın pıhtılaşmasını önler. Böylece hayvan, kurbanının kanını kolayca emmeye başlar. Ancak dişi sivrisinekler ısırıp emme yeteneğine sahiptir. Erkekleri ne ısırır, ne de kan emebilirler.
🐛 BİR SİNEKTEN BİN SİNEK
Sinek, pis birikintiler, lağım suları, çöplük gibi yerlere sayısız yumurta bırakır. Bir kuluçka döneminde , bütün ömrünce de kadar yumurta yapar. Böylece bir sinek adeta geride bir ordu bırakarak ölür. Hayvan yumurtladıktan birkaç saat sonra larva‘lar yumurtalardan çıkarlar. Yumurtlama yerindeki pis sular larvalar için bulunmaz bir besin kaynağıdır. Bundan sonra hayvanın tüm başkalaşmasında üçüncü dönem olan pupa dönemi gelir. Sert bir evcik içinde kapalı kalan pupa bir süre sonra bu evciği parçalayıp çıkar. Artık yavru sinek meydana gelmiştir. Çevrenin yaşama şartları elverişliyse yavru pek kısa bir zamanda ergin sinek durumunu alır.
🦠 BAZI SİNEK TÜRLERİ
Gök et sineği (Calliphora vomitaria) yumurtalarını et üzerinde bırakır. At sineği (Hippobosca equina) at pisliğindenhoşlanır. Karasinek (Stomoxys calcitrans) tıpkı ev sineğine benzer. Ama beslenmesi apayrıdır: At pisliklerinde dolaşır ve insan kanını emer. Şehirlerde ve evlerde sık sık rastlanan türlerden birkaçı da şunlardır: Tatarcık (Phlebotomus papatasii), Küçük oda sineği (Fannia canicularis), Külrengi et sineği (Sarcophaga carnaria), Sirke sineği (Drosophila melanogaster). Sineklerin en tehlikelisi şüphesiz ki Çeçe sineği (Glossinia palpalis) dir. Afrika’da yaşayan bu tür sinek, uyku hastalığının etkenlerini taşır.
💧 DURGUN SULARDA YUMURTLARLAR
Sivrisineklerin çoğu yumurtalarını bataklıklara, sığ göllere, göletlere, durgun sulara bırakırlar. Suyun üzerinde gruplar durumunda toplu olarak görülen bu yumurtalar, adeta canlı bir sal gibi oradan oraya dalgalanıp dururlar. Yumurtadan çıkan sivrisinek larvaları pek cılız yaratıklardır. Suyun içindeki algler ve mikroskopik organizmalarla beslenir, gelişirler. Ev sivrisineğinin larvaları suyun içinde tepetaklak dururlar. Solunumları kuyruktaki borucuklar yardımıyla olur. Larvalar pupa durumuna gelince kısacık kuyruklu yuvarlak bir biçim alırlar. Kuyruklarıyla suda yüzerler. Sivrisinekleri ortadan kaldırmanın en kestirme yolu onların üreme ortamı olan bataklıkları, durgun suları ortadan kaldırmaktır. Bu yapılmazsa suları ilaçlamak ya da suyun yüzeyini bir yağ tabakasıyla örtmek gerekir. Böylece larvaların solunum borucukları tıkanır ve nefes alamayıp ölürler.
💀 SITMA SİVRİSİNEĞİ
Sıtma sivrisineği (Anopheles maculipennis) yeryüzünde yaşayan en tehlikeli böcekler arasında yer alır. Malarya adı verilen ve insanlığın en korkunç düşmanlarından biri olan amansız hastalığın etkenlerini taşırlar. Bu hastalığı meydana getiren asalak tipten hayvancıkların ömrü ikiye bölünmüş gibidir. Ömürlerinin bir bölümünü bu sivrisineğin vücudunda, geri kalan bölümünü de insan vücudunda geçirirler. Malarya asalakları sivrisineğin tükürük bezlerindeyaşar ve böceğin ısırmasıyla birlikte insanın kanına karışır. Sıtma sivrisineğinin görünüşteki en büyük ayırıcı özelliği konduğu yüzeye eğik olarak durmasıdır. Sıtma sivrisineğinin larvası suda yatay durur. Ev sivrisineğinin konuş durumu ise daha dikeydir. Sıtma sivrisineği larvası suda yatay yüzer. Bundan ötürü ev ve sıtma sivrisineklerini daha başta birbirinden ayırmak mümkündür.
🔬 İKİKANATLILAR
Sinekler ve Sivrisinekler, Böcekler sınıfının İkikanatlılar Takımını meydana getirirler. Adından da anlaşılacağı gibi bu takım üyelerinin karakteristiği iki kanatlı oluşlarıdır. Gerçekte dört kanatlı olan bu böceklerde gerideki iki kanat körelmiş ve halter denilen denge tokmakçıkları biçimini almıştır. İkikanatlıların çoğunda ağız yapısı hortum biçimindedir. Gelişmeleri tüm başkalaşma yoluyla olur. Yani yumurta, larva, pupa ve ergin böcek dönemlerini geçirirler.
🗂️ SİNEKLERİN VE SİVRİSİNEKLERİN SINIFLANDIRILMASI
Sinekler:
- Takım: İkikanatlılar
- Familya: Sinekler (Muscidae)
- Tür: Ev sineği (Musca domestica)
Sivrisinekler:
- Takım: İkikanatlılar (Diptera)
- Familya: Sivrisinekgiller (Culicidae)
- Tür: Ev sivrisineği (Culex pipiens)
Genel Sınıflandırma:
- Dal: Eklembacaklılar (Arthropoda)
- Sınıf: Böcekler