Bu yazımızda sindirim sağlığını koruyucu bazı açıklamalarda bulunacağız. Aldığımız besinlerin özelliklerinden söz edecek değiliz ama, onların vücudumuza nasıl mal edildiklerini bilmek hepimiz için gereklidir.
Aldığımız besin maddelerini organizmanın kendine mal edeceği, yani özümsiyeceği duruma getiren sindirim sistemimiz oldukça karışık bir “makine”ye benzer. Sindirim, uzun ve nazik bir iştir. Sindirim sistemi organlarının büyük bir bölümü gece, gündüz demeden aralıksız bir biçimde ve hiç aksamadan çalışmak zorundadır. Gerçekten biz uyurken bile sindirim devam eder. Sabahı uyandığımızda önceki akşamı yediklerimizin hemen hepsi henüz barsaklarımızdadır. Arasıra 21 saat bile orada kaldıkları olur. Besinleri, vücudumuza nasıl ve hangi şartlar altında mal ediyoruz? Sindirim “makinemiz”in, dolayısıyla organizmamızın iyi çalışması işte bu sorunun karşılığına bağlıdır.
SOFRAYA YORGUN OTURMAYINIZ
Sindirim, vücudun büyük bir enerji harcamasını gerektirir: Çünkü vücut, bu görevi yapabilmek için çeşitli sindirim sistemi organlarını çalıştırmak zorundadır. Bu organların çalışması için de gerekli enerji, ancak besinlerin iyi sindirilmesiyle mümkündür. Bundan ötürü sofraya yorgun argın oturmamak gerekir.
Dinlenmeden sofraya oturup, yemek yemek, besinlerin en az dörtte birinin barsaklarımızdan sindirilmeden geçip gitmesine sebep olur.
MİDEDE SİNDİRİM SÜRESİ
Besin maddelerinin midede kaldıkları süre aşağı yukarı 4 saattir. Buna “midedeki sindirim süresi” denir.
Öğleyin saat 13’te sofradan kalktıktan sonra saat 15’te tekrar bir şeyler atıştırmak, mideyi ağır özümseme görevi sırasında boş yere doldurmaktan başka bir şey değildir.
Doktorlar, sindirimi zor olan ağır besinler yemektense hafif, ama sık sık, yani belirli süreler sonunda yemek yemeyi öğütlerler.
YAVAŞ YEMEK YİYİNİZ
Mide özsuyunu salgılayan mide bezleri gibi, tükürük bezleri de sinirlerin etkilenmesi sonucu, yani koku alma, yenecek şeyleri görme, kısaca bunları düşünmekle, çalışmaya başlarlar. İştah açıcı yemeklerle dolu bir tabağı gözümüzün önüne getirdiğimiz anda, mide özsuyu salgılamasını artırır.
Ama en önemli olan iştahımızdır. Acıkmadan ve yemek yemiş olmak için sofraya oturmak yersizdir. İştahımız yoksa veya yemek yemiş olmak için sofraya oturmuşsak bezler salgılamayı azaltır, sindirim yavaşlar.
Öte yandan hızlı yemek yemek sindirimi zorlaştırır. Çiğnemeden yutulan lokmaların parçalanması görevi midemize bırakılacak olursa, bu organımız zorlanmış olur.
“SİNDİRİM AĞIZDA BAŞLAR”
Bir Latin atasözü “prima digestio fit in ore” (sindirim ağızda başlar) der. Gerçekten, besinleri ağızda iyice çiğnemek, yutmadan önce de bunlara tükürüğü adamakıllı emdirmek gerekir. Neden?
Bir lokma ekmeği uzun bir süre çiğnerseniz ağzınızda şekersi bir tat meydana gelir. Bu “ptiyalin” denilen kimyasal bir maddenin etkisi sonucudur.
Ptiyalin, ekmek ununda bulunan nişastanın maltoz’a dönüşmesini sağlayan bir “enzim” (besinler üzerine etki yaparak onları sade molekül yapılı maddelere parçalayan ve azotu kaplayan bir madde)dir. Maltoz da kolayca sindirilebilen bir cins şekerden başka bir şey değildir. Nişasta ağızda tükürükle çözelmezse, barsaklar onun içindeki maltozu ememez.
YEMEK YERKEN OKUMAYINIZ
Sindirim sırasında, uzun süreli ağır bir çalışmaya koyulmuş olan sindirim sistemi organlarımızın da bir enerji harcaması gerekir.
Bu enerjiyi sağlayan sıvı da “kan”dır. Yemek yerken bir şey okumaya kalkarsak beyin, sindirim sistemi organlarımız çevresine doğru yönelmiş olan kanı kendisine çeker. Çünkü okurken o da enerji harcar. Böylece sindirim sistemi organlarımızı kansız bırakmakla, onların görevlerini gereği gibi yerine getirmelerini önlemiş oluruz.
Yemekte, okumamayı öğütlememizin nedeni işte budur.
Doktorlar, sessiz ve rahat rahat yemek yemenin yararlarını saymakta daima haklıdırlar.
SOFRADA DÜZGÜN BİR BİÇİMDE OTURUN
Görevini yerine getirebilmek için sindirim sistemimizin bütün organları, özellikle midemizin rahatça çalışması gerekir. Gerçekten de midemiz daralıp büzülerek aldığı besin maddelerini ezmeye çalışır.
Yemek yer yemez, oturup iki büklüm okumak, yazmak veya resim yapmak midemizin, genellikle sindirim sistemimizin bütün organlarını rahatsız etmek demektir. Bu da sağlığımızı zarara sokar.
Onun için sofrada düzgün bir biçimde oturmalıyız.
SİNDİRİM SIRASINDA SUYA GİRMEMELİ
Sindirim sırasında, sindirim sistemi organlarının da enerji harcadığını ve bu enerjiyi de kanın sağladığını söylemiştik.
Suya, özellikle soğuk suya girdiğimiz zamanlar kan, iç organlarımızda, çoğunlukla sindirim sistemi organlarımız çevresinde toplanır. Bu, ölümle sonuçlanabilen ve organlarda “kan toplanması” adı verilen rahatsızlıklara sebep olabilir.
Bunun için sindirim sistemi organlarımızın yemekten sonra hiç değilse iki, üç saat dış etkilerden uzak tutulması gereklidir.