🔬 Hastalığın Bulaşma Çeşitleri
- Septisemi: Mikropların kendileri kana karışır
- Toksemi: Mikropların salgıladığı zehirler kana karışır
İnsanlarda hastalık meydana getiren ya da hastalık bulaştıran aşağı yukarı 350 çeşit bakteri vardır. İnsancıl patojenleradı verilen ve hastalık yaratıcı tipten olan bu mikropların bulaştırdığı hastalıkların karakteri çok farklıdır. Bununla birlikte hastalığı yaymak için kullandıkları iki tip metod vardır:
- İstilâ etme
- Zehir saçma
🧫 Septisemi ve Toksemi
Hastalıkların çoğu mikropların istilâsı yoluyla meydana gelir. Mikrop rahatça beslenebileceği ya da güvenle yerleşebileceği bir dokuya rastlayınca burada hızla üremeye başlar. Kısa zamanda dokuyu istilâ eder. Mikrop hastalığın odak noktası olan bu bölgeden hareket ederek kana karışır ve kanda korkunç bir hızla çoğalır. Kanı adeta mikropların bir sömürgesi durumuna getirir. Bu istilâ politikasına tıp dilinde Septisemi ya da Kan Zehirlenmesi adı verilir.
Mikropların ikinci tip hastalık yayma metodu ise gerçek anlamda bir zehir saçmadır. Mikrop kendisi istilâ teşebbüsüne girişmez. Belirli bir beslenme ortamı bulunca odak noktasına yerleşir ve burada kalır. Bu arada korkunç bir zehir çıkarma faaliyetine girişir. Mikropların çıkardığı bu zehirlere exotoksin veya sadece toksin adı verilir. Toksinlerin kana karışarak vücudun her yanını tehdit etmesine Toksemi adı verilir.
Bazı mikroplar her iki yoldan da yararlanır: hem üreyerek kanı istilâ ederler, hem de zehir saçarak kanı zehirlerler.
🧬 Septisemi Nasıl Meydana Gelir?
Septisemiyi başlıca iki tip mikrop meydana getirir:
- İrin Streptokoku (Streptococcus pyogenes)
- Boğaz sancısı yapan mikroplardır
- Sağlam insanların boğazında bulunabilir
- Ciltte lekeler bırakan hastalıkların amilidir
- Cilt altındaki en ufak yara mikroplara odak olur
- Kana karışarak Streptokok Septisemisi meydana getirir
- İrin Stafilokoku (Staphylococcus pyogenes)
- İnsanın burnunda yerleşir
- Sivilce ve çıbanların sebebidir
- Çıban sıkıldığında kana karışır ve Stafilokok Septisemisi oluşur
1935’te sülfamidlerin keşfi, ardından penisilin ve antibiyotikler, septiseminin tehlikeli sonuçlarını önlemiştir.
👨⚕️ Doktor Hastalığı
İrin streptokoklarının doğurduğu septisemi bir zamanlar patoloji alanında çalışan doktorlar arasında ölümlere yol açmıştır. Otopsi yapan hekimin elindeki ufak bir çizik mikrobun kana karışmasına sebep olurdu. Sülfamidler ve antibiyotikler bu tehlikeyi önlemiştir.
👩🍼 Kadınlarda Septisemi
Doğum sonrasında görülen bir çeşit septisemidir.
- Doğum odası ve aletlerinin temizliğine dikkat edilmemesi
- Anormal doğum şartları
→ Ana rahminin mikrop kapmasına yol açar
→ Hastalığa Ratum Septisemisi denir
→ Sebebi: İrin streptokokları
🧒 Çocuklarda Septisemi
Kızıl hastalığı, çocuklarda ender rastlanan bir çeşit septisemidir.
- Boğazda streptokok hastalığı
- Mikropların kana karışmasıyla hızla gelişir
- Vücutta lekeler şeklinde belirir
💉 Tetanos
Evde anne-babalar, okulda öğretmenler çocuklarda gördükleri en ufak çizik veya yarayı antiseptik ilaçlarla temizleyip tentürdiyot veya penisilin merhemi sürerler. Bu, çocukları tetanos mikrobundan korumak içindir.
Doktora başvurulduğunda ilk yapılacak şey tetanos serumu vermektir.
🧪 Toksemi
Toksin salgılamak yoluyla hastalık meydana getiren bakterilere toksijen bakteriler denir. Toksemi’ye yol açan bakteriler:
- Tetanos
- Difteri
- Botulizma
Toksin salgılamanın sebebi bilinmemektedir. Bazı durumlarda bakterinin zararına bile olabilir. Toksinler hücreleri öldürerek mikrobun beslenme kaynağını yok eder. Toksinlerin kimyasal yapısı bakteriye göre değişir ama hepsi proteinlidir.
Toksin etkileri:
- Tetanos: Kaslarda spazm
- Botulizma: Aşırı gevşeklik
- Difteri: Hücreler arası madde alışverişini engeller, kalp kaslarını etkiler
🧫 Tetanos Basili
Nicalatre adlı bilim adamı tarafından keşfedilmiştir.
- Kamçılıdır, hareket eder
- Oksijensiz yaşar
- Derin yaralarda uzun süre kalabilir
- Sporlar tokmağın ucunda yuvarlak küme yapar
- İnsan veya hayvan dışkısının toprakla karıştığı yerlerde bulunur
- Kokuşmuş sularda da yaşar
🩸 Tetanos Hastalığının Sebepleri
- Derin yara → tetanos basili için beslenme bölgesi
- Ameliyat yaraları
- Paslı iğne, makas, gül dikenleri
Clostridium tetani adlı bakteriden kaynaklanır.
- Sporlar havasız ortamda yaşar
- Yaraya yerleşince toksin salgılar
- Toksin sinir lifleri boyunca yayılır
- Beyine ulaşır → kaslarda sancılı kasılmalar
- Önce çene kaslarını etkiler → çene kilitlenebilir
- Kasılmalar vücudun diğer organlarına yayılır
🥫 Botulizma
Ender rastlanan bir toksemidir.
- Sağlıksız konserve ve yiyeceklerden bulaşır
- Bakteri: Clostridium botulinum
- Toprak, sebze, toz, pis kap ve şişelerde yaşar
- Yüksek sıcaklığa dayanır
- Yiyecekler iyi ısıtılmazsa sporlar yaşar
- Sinir dokularına zaafı vardır
- Göz kaslarını, yüzü, yemek borusunu felce uğratabilir
→ Hareket bozuklukları ve kontrolsüzlükler görülür
🩺 Tetanos’un Tedavi Yolları
Tetanos’a yakalananlar üç şekilde tedavi edilir:
- Penisilin → basili öldürmek için
- Tetanos serumu → zehiri etkisiz kılmak için
- Spazm karşıtı ilaçlar → kasılmaları önlemek için
Tetanos hâlâ tehlikeli bir hastalıktır.
En iyi mücadele: Zamanında aşı olmak
→ Difteri ve boğmaca aşısıyla birlikte tetanos aşısı yapılır
→ Aşısızlara yaralanma sonrası tetanos serumu verilir
🧼 Korunma Yöntemi
Tetanos’tan korunmanın ilk şartı:
En küçük çiziği bile oksijenli suyla temizlemek