PANCAR
13 Tür ve Yüzlerce Çeşit
Pancar, Bitkiler Âlemi’nin İkiçenekliler (Dicotyledonae) sınıfının Merkezspermalılar (Centrospermae) takımının Ispanakgiller (Chenopodiaceae) familyasının “Beta” cinsinden bir bitkidir. “Beta”, eski Kelt dilinde kırmızı anlamına gelir.
Beta (Pancar) cinsinin 13 türü vardır. Tarım açısından önemli olan tür: Hayvan Pancarı (Beta vulgaris). Bugün kültür bitkisi olarak yetiştirilen tüm pancar çeşitleri bu türden türemiştir.
🍬 Üç Ünlü Çeşit
• Şeker Pancarı (Beta vulgaris var. rapa): Yaprakları boldur. Koni biçimindeki yumru sapı tamamen toprağa gömülüdür. Yüzeyi pürtüklüdür. Tarım ekonomisi açısından çok önemlidir.
• Kırmızı Pancar (Beta vulgaris var. cruenta): Eti mor renkli ve tatlıdır. İştah açıcı özelliği nedeniyle yetiştirilir.
• Pazı (Beta vulgaris var. cicla): Yaprakları bol ve etlidir. Ispanak gibi sebze olarak tüketilir.
🐄 Hayvan Pancarı (Beta vulgaris)
Bu üç çeşidin ana bitkisidir. Eskiden hayvanlara yem olarak verildiği için “Yem Pancarı” da denir. Yaprakları bol, sivri, düz ve dikenlidir. Yumrusu 1,5–3 kg ağırlığındadır. Yüzeyi düzgündür.
📜 Şeker Pancarının Hikâyesi
İki yüzyıl öncesine kadar uzanır.
İlk kez Andreas Marggraf adlı Alman kimyacı, pancarın özsuyundan şeker elde etme yöntemini bulmuştur. O döneme kadar pancar, fakir halkın sebze olarak kullandığı ve hayvanlara yem olarak verilen bir bitkiydi.
Yumru sapındaki özsudan şeker elde edilebileceği anlaşılınca Almanya ve Fransa’da yoğun araştırmalar başladı. Amaç: şekerin niteliğini artırmak ve üretim maliyetini düşürmekti.
Tropikal ülkelerde yetişen şeker kamışı, şeker ihtiyacının büyük kısmını karşılıyordu. Ancak sömürgesi olmayan Avrupa ülkeleri şeker kamışına erişmekte zorlanıyordu. Sömürgelerin çoğu İngiltere’nin elindeydi.
1806’da İngiltere, Fransa ve müttefiklerine karşı cephe aldı. Avrupa’da şeker kıtlığı başladı. Bu zorunluluk yeni çözümler aramaya itti. Fransız kimyacı Delessert, pancardan ekonomik yollarla şeker üretme yöntemini buldu. Bu başarı, pancarın zaferi oldu. Şeker kamışı üstünlüğünü kaybetti.
Türkiye’de şeker pancarı üretimi oldukça yenidir. İlk denemeler 40–50 yıl önce yapılmış, 1926’da Uşak ve Alpullu’da ilk şeker fabrikaları kurulmuştur.
🧪 Şeker Pancarında Sakkaroz Dağılımı
8.80%
10.88%
13.60%
14.80%
15.28%
15.60%
15.92%
16.00%
15.60%
15.28%
14.80%
🌾 Şeker Pancarı Tarımı
İki yılda bir ekilir. Topraktan fazla besin kaldırdığı için her yıl ekilmez; toprak bir yıl dinlendirilir. Güçlü ve bol gübreli toprakta gelişir. Tarım bitkileri arasında en çok bakım isteyenlerden biridir. Sökümü tavlı havalarda yapılır. Taban araziden çok kıraç yerlerde daha hızlı gelişir.
📊 Karakteristik Sayılar
• Ekim yöntemi: Evlekler arası “baran” denilen çukur çizgiler veya ocak açma yöntemi
• Ekim zamanı: Mart başı – Nisan sonu
• Söküm zamanı: Temmuz sonu – Eylül arası
• Hektar başına tohum:
- Baran yöntemi: 20–25 kg
- Ocak yöntemi: 15–20 kg
• Hektar başına verim: Ortalama 25 ton
• Yumru ağırlığı: 500–800 gr
• Sakkaroz oranı: %15–18
• Ton başına şeker: 120–130 kg
• Damıtım ürünü: 85–95 litre alkol
• Artık ürünler: %20–25 (küspe vb.)
🌍 1972 Verileri – Şeker Üretimi
• Rusya: 8.102.000 ton
• ABD: 5.896.042 ton
• Türkiye: 794.019 ton
• Hindistan: 3.559.000 ton
• Çin: 3.100.000 ton
• Küba: 550.000 ton
• Brezilya: 598.000 ton
• İspirto üretimi: 45.000.000 litre