«HER ETİN ASLI OTTUR» sözü, her kara hayvanının doğrudan veya dolaylı yoldan bitkilerle beslendiği anlamına gelir. Bu ilke, denizlerde de Fotosentez yoluyla besin üreten planktonlar aracılığıyla sürer. Denizlerdeki balıklar ve diğer milyonlarca canlı için temel besin kaynağını oluşturan bu organizmalar, deniz akıntılarıyla sürüklenen, yüzme organları zayıf olan ve genellikle denizin dibinde yaşayan canlılardır.
PLANKTONLAR DÜNYASI VE BESİN DÖNGÜSÜ
Planktonlar, gözle görülmesi neredeyse imkânsız olan bitkisel (Phytoplankton) ve hayvansal (Zooplankton) olarak ikiye ayrılır. Bitkisel planktonlar çok küçük, hayvansal planktonlar ise çoğunlukla saydamdır.
🌱 Bitkisel Planktonlar (Phytoplankton)
Deniz yaşamının temelini oluştururlar. Güneş ışığı, su, madensel tuzlar ve karbon dioksitten yararlanıp tıpkı karadaki bitkiler gibi “fotosentez” yaparak kendi organizmalarını üretirler.
- Diyatomeler: En yaygın bitkisel planktonlardır. Silisyum dioksit’ten yapılmış, iki parçalı bir kutu gibi olan “silisli iskeletleri” vardır. Öldüklerinde iskeletleri denizin dibinde birikerek “diyatome çamuru”nu oluşturur. İkiye bölünerek ürerler.
- Dinoflagellata (Kamçılılar): Hücre çeperleri selülozdan yapılmış, kamçı adı verilen iki kuyruğu olan organizmalardır. Kuyruklar canlının hem ileri hareketini hem de kendi etrafında dönmesini sağlar. *Noctiluca scintillan* gibi bazı renksiz türleri geceleyin ışıl ışıl parlamalarıyla ünlüdür ve bunlar hayvansal plankton olarak kabul edilir.
🦁 Hayvansal Planktonlar (Zooplankton)
Bitkisel planktonlarla beslenen küçük canlılardır. Bunlar da küçük balıklara yem olur, besin döngüsünü tamamlarlar. Hayvansal planktonlar çok çeşitli hayvanları içerir:
- Birgözeli Planktonlar: Foraminifer’ler (Globijerin gibi) önemli örnekleridir. Kabukları tebeşir yapısındadır ve bunlar da deniz dibinde yığılarak külteler oluşturur.
- Kabuklular: Kopepodlar gibi ufak yapılı birçok kabuklu, plankton dünyasının temelli üyeleridir.
- Geçici Planktonlar: Denizlerin dibinde yaşayan veya kuvvetli yüzücü olan birçok balık ve kabuklu, gelişimlerinin larva evresinde geçici olarak plankton sayılırlar (Örn: Gerçek medüzler, mercan larvaları).
- Chaetognatha (Kıl Çeneliler): Plankton dünyasının en karakteristik hayvancıklarıdır.
🌊 Planktonların Mevsimsel Değişimi
Plankton nüfusu mevsimlere göre değişir. Bitkisel planktonlar kışın güneş ışığının azalmasıyla azalır. Ancak ilkbaharda deniz akıntılarının madensel tuzları derin sulardan yüzeye çıkarmasıyla, diyatomelerin nüfusu birdenbire çoğalır. Yaza doğru bu tuzları tükettikleri için sayıları tekrar azalır.
Bu döngüde, büyük balıklar öldüğünde organizmaları çürür ve çözüşerek madensel tuzlara parçalanır. Bu tuzlar tekrar yüzeye çıkarak yeni bitkisel planktonların beslenmesini sağlar; böylece “beslenme dönemi” tamamlanmış olur.