🕷️ Örümcek
Örümcek ağı isim olarak hiç de insan oğlunun sempatisini kazanmış bir konu değil. Öyle ya örümcek gibi hoşa gitmeyen bir hayvanın eserini herhalde beğenecek değiliz. Kiler, izbe köşeler, tavan aralarından tutun da ağaç dallarının arasına kadar her yerde örümcek, ağını kuruvermiştir. Bunu görenin ilk işi bu ağı bir süpürge veya sopayla bir çırpıda bozmaktır. Hoş, büyük bir çabayla bozma işlemi yapılırken kimse acaba bu ağ nasıl yapılmış diye düşünmez. Esasında hayranlıkla seyredilecek bir eser olan örümcek ağı yine de pek sevimli olamıyor. Bu konumuzda çalışkan örümceği ve onun değerli eserini inceleyeceğiz.
🧵 Mahir Bir Örücü
Eğer bir örümceğin ağını örerken çalışma biçimini «yavaş çekim»le izleme olanağına sahip olsaydık bu tekniği görme zevkine varırdık. Bu hünerli uğraşı yakından takip ederek çalışmasını safhalar halinde sunuyoruz.
Örümcek, bir tutanak noktası elde etmek için bir yaprağa veya dala bir damla yapışkan madde bırakır. Bu temele bağlanan örümcek kendini boşluğa bırakır ve yer çekiminden yararlanarak ipliğini uzatmaya başlar. Düşüşünü ansızın durduran örümcek başlangıç noktasına dönerken ilk ipliğe paralel bir yenisini yapar, böylece dengeyi kuvvetlendirir. Bu çift iplik ise «temel ipliği» meydana getirir. Artık örümceğin beklediği kendini ve ipini karşı tarafa itecek hafif bir esintidir.
Karşı tarafa tutunan ve «temel iplik»ten geçen örümcek meydana getireceği ikinci bir iplikle yeni bir düşüşe geçer ve bağlanacak yeni bir istinat noktası buluncaya kadar iner.
Bundan sonra örümcek aynı iplikten geri döner ve başlangıç noktasından yine inişe geçip üçüncü ve son bir hattı meydana getirir. Böylece iplikten üçgen bir ağ örmüş olur.
Sıra, üçgen örgünün ortasından geçen bir merkezin bulunacağı ipliğe gelmiştir ve örümcek bu hattın merkezinden üçgenin her yönüne muntazam hatlar çekmeye başlar.
Örümcek tekrar üçgenin ortadaki merkezine dönerek yeni ve pek muntazam olmayan spiral bir iplik yapmaya başlar. Bu iplikle, geçtikçe, diğer iplikleri bağlar. Ancak bu ipliğin bir özelliği yapışkan olmasıdır. Buna bir çeşit teyel denilebilir.
Spirali bitirdiği noktada örümcek çok sağlam ve yapışkan bir iplik yaparak spiralin merkezine doğru ve gelmiş olduğu yolu izleyerek bir dönüş yolculuğuna başlar ve bu sırada ipliklerin birbirlerine çok sıkı bir şekilde bağlanmalarını sağlar. Sıra teyelin sökülmesine ve yok edilmesine gelmiştir. Şu bizim bildiğimiz yapılarda; inşaatın bitiminde iskeletin sökülmesi gibi bir işlemdir.
🕸️ Ağını Neden Örer
Örümceğin ördüğü ağın belirli bir görevi vardır: Sahibinin besinini sağlamak! Bu ağla, av ağı arasında hemen hemen bir fark yoktur. Hatta daha mükemmeldir. Zira ipliklerinin yapışkan oluşları nedeniyle bunlara değen av yapışır.
Ağını ören örümcek genellikle merkezde avını kollar veya izler. En küçük bir titreşim örümceği harekete geçiren bir sinyal olur. Büyük bir hızla işe koyulur. İlk işi avını hareketsiz hale getirmektir. Zira avının kurtulma çabası içinde ağı parçalaması normaldir.
Örümcek acaba nasıl bir tedbir alır? Şimdi bunu görelim. Fışkırttığı yapışkan bir maddeyle avı önce ağa yapıştırır ve bundan sonra ipek iplikle, kıskıvrak bağlar. Zehir çengeli (keliser) ile vuracağı darbe bazen öldürücü, bazen de uyuşturucu olur.
Örümceğin yemeği artık hazırdır. İştahla başladığı «yeme» işi saatlerce sürecektir. Sonuç olarak avın tamtakır kabuğu (örümcek avının içini boşaltır) yani posası kalıncaya kadar bu böyle sürer gider.
Örümceğin en arzuladığı avların arasında sinek, her çeşit böcek, kırkayak, sivrisinek ve bu arada diğer örümcekler bulunur. Av, baş edilemeyecek kadar iri olursa, o zaman akıllı örümcek avının kurtulmasına yardımcı olur; onu tutan iplikleri keser ve böylece bütün ağın bozulmasını sağlar.
🧬 Çeşitli Örümcek Türleri
Yeryüzünde büyüklü küçüklü çeşitli örümcek türleri olduğu saptanmıştır. Dünyanın her yerinde rastlanılan örümcek, ekvatordan kutuba kadar yaşama ortamı bulan bir hayvandır. Çok sıcak veya çok soğuk, örümceğin türünü etkileyecek bir faktör olmaktan ileri gidemez.
Boyut ve renkleri ne olursa olsun vücudu iki ana bölüme ayrılır. Dört çift yürüme bacağının tümünü ağ örme işleminde kullanır. Sefalotoraks’ta bir zehir çengeli (keliser) ve bir de duygu ayağı (pedipalpus) vardır.
Bu konumuzda örümceğin herkesçe bilinen bir türü olan Epeira diademata’yı inceleyeceğiz. Her yerde rastladığımız, gerek bahçedeki ağaç dallarında, gerek çitlerde ağını geren örümceklerin hemen hepsi bu soydandır.
🕸️ Çeşitli Ağ Türleri
Yeryüzünde binlerce tür örümcek bulunur. Tabiatıyla bütün örümceklerin bilinen biçimde ağ örmesi beklenemez. İşte üç değişik şekilde örümcek ağı:
- Dairevi spiral ağın örücüsü Zigiella türünde bir örümcektir.
- Üç bölümlü ağ ise Iptiote paradosso’nundur.
- Hamak biçimindeki bu ağ ise Linifia montana’nındır.
🧠 Tedbirli Bir Ana
Yazın sonuna doğru dişi örümcek yaptığı kozaya yumurtalarını bırakarak ağzını kapar. Koza gelecek ilkbaharda açılacağından örümcek tarafından bir ağaç kovuğu, bir duvar yarığı, bir taş altı gibi emin bir yere bırakılır.
Küçük örümcekler dünyaya geldiklerinde anneleri çoktan ölmüş olacaktır. Zira örümceğin ömrü en çok bir yıl sürelidir.
Doğduklarından hemen birkaç gün sonra küçük örümcekler kendi ağlarını örerek besinlerini sağlamaya başlarlar.