🧪 Ondokuzuncu Yüzyılda Bilim
19’uncu yüzyıl, bilim dalında olumlu ve kullanışlı bir desimal sistemin bulunduğu; ağırlık ve uzunluk ölçülerinde düşülen hatalara son verilen devirdir. Ülkeler arasındaki uzunluk ve ağırlık birim farklarına bazen aynı memleket içinde bile rastlanıyordu.
Araştırmalar sonunda bulunan yeni birim 1799 yılında Fransa’da kullanılmaya başlandı ve çıkarılan bir yasa ile bu birimin kullanılması zorunlu kılındı. Ancak 1812’de Napoléon tarafından bu zorunluluk kaldırıldı ise de 1837’de yeniden bu yeni birim esasına dönüldü.
Metre olarak nitelenen uzunluk biriminin temel ünitesi, Yeryüzünün Paris’ten geçen meridyenin dörtte birinin on milyonda biri uzunluğunda olması gerekiyordu. İşte bu ölçü esasına tekabül eden uzunluk, madeni bir çubuğa uygulandığı zaman kullanışlı bir ünite elde edilmiş ve desimal sistemi kabul etmiş bulunan bütün ülkelerde kullanılan birime temel olmuştur.
📐 Teorik Araştırma
Metreden sonra diğer ölçü birimleri bulunmuştur:
- Kenarı 1 desimetre olan bir küpün hacmi: litre
- Kilogram: 4 derece ısıdaki bir desimetre küpün ağırlığı, yani bir litre suyun ağırlığı
Sonraları Yeryüzünün daha hassas ölçü birimleriyle yapılan ölçümlerinde, uzunluk biriminin meridyenin dörtte birinin on milyonda birine tam olarak uymadığı saptanmıştır. Fransız bilginlerinin iki desimilimetre yanılmış oldukları kanıtlanarak dörtte bir meridyenin 10.002.000 metre uzunlukta olduğu açıklanmıştır. Ancak ölçü birimi olan çubuğun uzunluğu değiştirilmemiştir.
Desimal ölçülerin tanımlanmasının bilim dallarına açıklık getirmesi 19’uncu yüzyılın karakteristik özelliğini meydana getirmiştir. Bu nedenle, bu yüzyıl teorik araştırma üzerine kurulmuş bilim çağının başlangıcı olarak bilinmektedir.
⚡ Elektrik ve Elektromanyetizma
- 1820: Johan Oersted, elektrik akımının mıknatıs iğne üzerindeki etkisini bularak elektromanyetik etkiyi kanıtladı.
- 1831: Michael Faraday, elektromanyetik indükleme prensibini kanıtladı. Elektrikli makinelerin temelini oluşturdu.
- 1820–1830: André Ampère ve George Ohm, elektrik biliminin gelişimine katkı sağladı.
- 1888: Heinrich Hertz, elektromanyetik dalgaların havada yayılabileceğini kanıtladı. Telsiz telgraf ve radyonun temel ilkeleri oluştu.
🧪 Kimya ve Atom Kuramı
- 1808: John Dalton, maddenin atomlardan oluştuğu atom teorisini açıkladı.
- 1811: Amedeo Avogadro, eşit hacim ve basınç altındaki gazların eşit sayıda molekül içerdiğini belirtti.
- 1828: Friedrich Wöhler, laboratuvarda ilk organik maddeyi (üre) sentezledi. Organik kimyanın temelleri atıldı.
- 1829: Jöns Jakob Berzelius, elementlerin Latince isimlerinden simgelerle gösterilmesini önerdi.
- 1869: Dimitri Mendeleyev, elementlerin periyodik sistemini geliştirdi. Atomik ağırlık sırasına göre dizilen elementlerin benzer özellikler gösterdiğini saptadı.
🧫 Biyoloji ve Genetik
- 1859: Charles Darwin, “Türlerin Kökeni” adlı eserinde doğal seçilim ve evrim kuramını ortaya koydu.
- 1860–65: Louis Pasteur, kendiliğinden türeme teorisini çürüttü. Mikroorganizmaların hastalıklara neden olduğunu kanıtladı.
- 1865: Gregor Mendel, bezelye ve fasulye türleri üzerinde yaptığı çalışmalarla kalıtsal karakterlerin kuşaktan kuşağa geçişini açıklayan genetik kurallarını ortaya koydu. 1900’de yeniden keşfedildi.
Bu dönemde yapılan keşifler, modern bilimlerin temelini oluşturmuş ve sonraki yüzyıllarda teknolojik gelişmelere yön vermiştir.