Size metni, simgelerle ve düzeltmelerle birlikte, hiçbir Markdown formatı (başlıklar, listeler, tablolar) kullanmadan ve kaynakça belirtmeden tamamen düz yazı paragraflar halinde sunuyorum:
🍎 MEYVE ÇEŞİTLERİ
Meyve ağaçlarıyla ilgili bir kataloğ hiç elinize geçti mi? Böyle bir kataloğun sayfalarını karıştırdıkça içinde birbirinden güzel resimlere rastlarız: Şahane renkli meyvelerden tutun da biçimleri bakımından geometrinin en düzgün örneklerini veren, kah tatlı, kah acı, ekşi veya buruk lezzeti olan çeşitli meyveler görürüz. Meyvelerin en hoşumuza giden tarafları şüphesiz ki renk güzelliği ve lezzetleridir. Elma, armut, şeftali, erik, kayısı, çilek, incir, üzüm, kavun, karpuz, portakal, mandalina, limon… Ama en büyük meyve kataloğunu da açacak olsanız dünyada mevcut meyvelerin ancak pek ufak bir bölümünü bulacaksınız. Niçin mi? Çünkü bu kataloğlarda sadece yenilebilen cinsten meyveler gösterilmektedir. Tabiat, meyveyi insanın zevki yahut ağzının tadı için yaratmamıştır. Meyvenin görevi, tohumun etrafında koruyucu bir zarf meydana getirmek, tohumların yayılmasını ve böylece çimlenmeyi sağlamaktır. Bu yüzden bütün meyvelerin bir kataloğda gösterilmesine imkân yoktur. Meyve denilince, koca koca ağaçlardan tutun da en küçük otlara, âdi çalı veya ağaççıklardan süs bitkilerine kadar bütün çiçekli meyveli bitkilerin (Phanerogamae) meyveleri akla gelir. Yemişleryani yenilebilen meyveler bunların pek ufak bir bölümüdür. Şimdi meyvelerin belli başlı tiplerini ve bu tiplerin karakteristiklerini kısaca inceliyelim.
🧬 ANATOMİK YAPI
Meyvenin yapısını meydana getiren bölümleri incelerken bazı tarifler yapmak zorundayız. Ancak bu tarifleri yaparken geçecek olan terimleri şimdiden açıklamak yerinde olur. Hatta bu terimleri daima aklımızda tutarsak elimize aldığımız bir meyvenin anatomisini kısaca açıklamakta hiç güçlük çekmeyiz. Örnek olarak bir şeftaliyi ele alalım: Dış zar: Üzeri kadife gibi tüylü olan bu zar’a Meyvadışı (Epikarp) adı verilir. Orta bölüm: Bu, meyvenin etli olan bölümüdür. Meyvaortası (Mezokarp) adı verilir. İç bölüm: Meyvenin içinde tohum bulunan odunsu yapılı bir bölümüdür. Meyvaiçi (Endokarp) adı verilir. Bu her üç bölüm birden Meyve Kabuğu (Perikarp) denilen anatomik yapıyı meydana getirirler. Meyve, yumurtalığın döllenmesi, dönüşüme uğraması ve irileşmesi sonucu meydana gelir. Öte yandan çiçeğin diğer bölümleri de, meselâ çiçeklik, taç ve çanak yaprakları da meyvenin oluşumuna yardım ederler. Meyveleri her şeyden önce iki büyük gruba ayırmak gerekir: 1) Sulu meyveler, 2) Susuz meyveler. Sulu meyveler, gerçek ve yalancı olmak üzere iki bölüme ayrıldığı gibi susuz meyveler de açılır ve açılmaz susuz meyveler olarak iki bölüme ayrılabilirler.
💦 SULU MEYVELER
Bunlar Meyve Kabuğu kalın, etli, şeker yönünden zengin, lezzetli yemişlerdir. Besleyicidirler. Yenilebilen meyveleryani yemişler’in çoğu sulu meyveler grubundandır.
🌟 GERÇEK SULU MEYVELER
Bu tip meyveler çiçeğin yumurtalık bölümünün irileşmesiyle meydana gelir.
- Zeytinsi Meyve: Bunlar normal çekirdekli meyvelerdir. Meyvadışı çok ince bir zardır, meyvaortası büyük ve etlidir, meyvaiçi ise sert ve odunsu yapıdadır ki bu, tohumu koruyan kabuğu meydana getirir (kiraz, şeftali, zeytin, ceviz, badem).
- Üzümsü Meyve: Zeytinsi meyveye benzer, ama meyvaiçi odunsu değildir. Etli bölümü genellikle tatlıdır (üzüm, domates, yahudi kirazı vb.).
- Kabaksı Meyve: Bir kabağın ortasındaki ipliksi uzantılar arasında beyaz beyaz çekirdekleri görmüşsünüzdür. Bu ipliksi bölüm meyvaiçidir. Meyvaortası etli, meyvadışı hemen hemen odunsu yapıdadır (balkabağı, kabak, kavun, hıyar, karpuz vb.).
- Turunçsu Meyve: Bu tip meyvelerde meyvadışı ve meyvaortası, dış-kabuğu ve orta-kabuğu meydana getirir. Meyvadışı (dış kabuk) nın kendine özgü renkleri vardır: Sarı, turuncu. Meyvaortası (orta-kabuk) hemen bunun altında beyaz renkte ve pamuksu yapıdadır. Meyvaiçine gelince bu, meyvenin dilimlerini örten incecik zar tabakalarından meydana gelir. Meyvenin yediğimiz bölümleri meyvaiçi denilen zarların çevrelediği sulu keseciklerin meydana getirdiği dilimlerdir. Dilim keseciklerinin suyu kokulu ve şekerlidir (turunç, portakal, mandalina, limon vb.).
❌ YALANCI SULU MEYVELER
Bu tip meyveler yumurtalığın ve çiçeğin öteki bölümlerinin gelişmesinden meydana gelir.
- Çekirdekli Zeytinsi Meyve: Bu, çiçeklik’in irileşmesinden meydana gelen bir meyve tipidir (Çiçeklik’in görevi çiçeğe destek olmaktan ibarettir). Meyveleri böyle çiçeklik’ten gelişen çiçeklerde (örnek: elma ağacının çiçeği) yumurtalık çiçekliğin içine gömülü durumdadır. Çiçeklik aldığı şekerli ve besleyici maddelerle zenginleştikçe lezzetli bir et bölümü meydana getirir ki bu, meyvedir. Yumurtalık ise bu arada tohumları koruyan bir mahfazadurumunu alır (elma, armut vb).
🌱 SUSUZ MEYVELER
Bu tip meyveler hemen hiç su kapsamaz. Meyve çevresi odunsu ve zarımsı yapıdadır.
🔓 AÇILIR SUSUZ MEYVELER
Bu tip meyveler olgunlaştığı zaman kendiliklerinden açılarak tohumlarını etrafa dökerler.
- Baklamsı (Badıçlı) Meyve: Bu tip meyve, içinde yenilebilen tohum taneleri bulunan bir kutuyu andırır. Fasulye, bezelye, bakla vb. bu çeşit yani “Badıçlı” meyvelerdir.
- Kapsül Meyve: Tohumların dışarı dökülmesine yarayan deliklerle birlikte küçük bir kapak bu tip meyvelerin en önemli karakteristiğidir. Kapsül bir sürü dilime ayrılır. (haşhaş, zambak, kokulu menekşe, çiğdem vb.).
- Hardalsı Meyve: Bunlar, badıçları iki parçalı olan açılır meyvelardır (karanfil, çoban çantası). Tohumlar bu iki kapak arasında yer alır.
🔒 AÇILMAZ SUSUZ MEYVELER
Olgunlaştığı zaman bile açılmayan susuz meyvelere bu ad verilmektedir.
- Kapçık Meyve: Bu nesin gibi bir zardan meydana gelen ve içinde çok sayıda tohum bulunan bir meyve tipidir (ayçiçeği, havuç, ilkbahar vb.).
- Buğdaysı Meyve: Buğdaygiller familyasından olan bitki türlerine özgü bir meyve, daha doğrusu tohumun ta kendisidir. Kapçık meyveye benzer. Meyve çevresi tohumun zarına sıkı sıkıya yapışmış olup nesin gibidir. (buğday, çeltik vb.).
- Fındıksı Meyve: Bu tip meyvenin dış bölümü odunsu yapıda sert bir kabuk’tur. Meyve ya bütünüyle (fındık) ya da parçalı olarak (meşe palamudu) bir çanak veya yüksükle örtülüdür. Yediğimiz ceviz bu tip bir meyve değildir.
- Kanatlı Kapçık Meyve (Samer): Bu, zar gibi kanatla kaplı olan bir kapçık meyvedir (akçaağaç, karaağaç, dişbudak).
🍇 KÜME-MEYVALAR
Bazı bitkilerde çok sayıda çiçeklerin bir araya gelerek bir küme çiçek meydana getirdiklerini biliyoruz. Bu küme çiçekler döllenince her birinden bir meyve ortaya çıkar ve böylece küme meyveleri meydana getirirler. Örnek olarak İnciri ele alalım. İçini açtığımız zaman bir sürü küçük meyveyle karşılaşırız. Bu küçük meyveler ileride de göreceğimiz gibi kapçık meyve adını alırlar. Kapçık meyveler de çiçekliğin şişmesinden ortaya çıkar. Şişeyi andıran bu mahfazanın içinde tohumlar vardır.
🍓 TOPLU MEYVE
Bazı çiçeklerde bir taneden fazla yumurtalık vardır. Bu yumurtalıklar döllenince bir tek çiçekten birçok meyve ortaya çıkar. Hepsi aynı zamanda gelişen bu meyveler bir toplu meyve meydana getirirler. Ahududu, böğürtlen böyle meyvelerdir. Bu tip meyveler zeytinsi meyvelerin bir arada oluşumundan başka bir şey değildir. Çilek de toplu bir meyvedir. Meyvenin üstünde görülen siyah noktaları çeviren kırmızı renkte etli bölümler çiçeklik’in şişmesindenmeydana gelmiştir. Çilek’teki bu bölümcükler kapçık meyvelerdir.