MARTI resimleri ellerine kâğıt kalem alan çocukların ilk çizdiği manzaralarda belirir. Gerçekten de bunlar yaptıkları bir deniz manzarasını yayvan birer M harfini andıran şekillerle doldururlar. Daha adını bile doğru dürüst bilmedikleri bu kuşlar, uçan martıların silüetinden başka bir şey değildir.
😊 GÜLER MARTI (Larus ridibundus)
- Tıknaz ve sağlam yapılı bir vücuda sahiptir. Boyu 37 ile 42 cm arasında değişir. Büyükçe olan başı kısacık bir boynun üzerine oturmuştur.
- Tüy örtüsünün rengi mevsime göre değişir. İlkbaharda başı ve boğazının büyük bölümü koyu kahverengi olur. Sırt tüyleri gridir. Kuyruğun uçları siyahtır. Diğer bölgeler beyazdır. Sonbahar ve kışın başı da beyaz olur, göz çevresinde gri benekler görülür.
- Uzun ve basık gagasının kenarları bıçak gibi keskindir. Üst bölüm alt bölümden biraz daha uzun ve aşağıya kıvrıktır. Rengi kırmızıdır.
- Kırmızı renkli ayaklarında dörder parmak vardır. Üçü öne, biri arkaya doğrudur. Öndekiler daha uzun ve perdelidir.
- Kanatlar uçlara doğru sivrilir. Açıklığı 0,85–1 m’yi bulur. Ön kenarları kusursuz beyazdır.
🧬 MARTIGİLLER
Martı, Martıgiller (Laridae) familyasının Gerçek martılar (Larinae) alt familyasına bağlıdır. Larus cinsiyle anılır. Martıların yaklaşık 50 türü vardır. Türkiye kıyılarında 10–12 tür yaşar. Martıgillerin karakteristik özelliklerini en iyi yansıtan türlerden biri Akdeniz Bölgesi’nde yaşayan Güler Martı’dır. Haykırışı insanların gülme sesine benzer.
🌍 NEREDE YAŞAR?
Güler Martı, Kuzey Avrupa’dan Akdeniz’e, Doğu Asya’dan Japonya’ya kadar yayılır. Göçmendir; kışın Kızıldeniz ve Hint Okyanusu’na göç eder.
Türkiye’nin güney kıyılarında her mevsim bulunur. İç kesimlerde nehirler boyunca nadiren görülür. Genellikle deniz kıyılarını tercih eder. Avrupa’daki büyük göllerin çevresinde de sürülerle dolaşırlar.
✈️ NASIL YAŞAR?
Martı güçlü kanatlarıyla kuvvetli ama yavaş uçar. Kanatlarını ağır çırpar, sonra süzülür.
Deniz yüzeyinde besin görünce hızla alçalır ve kapar. Sürüler halinde uçar, kayalıklar arasında yem arar. Neşeli seslerle kıyılara canlılık katar.
Omnivordur; bitkisel ve hayvansal her türlü besini yer.
Bazen deniz üzerinde süzülürken aniden kanatlarını kapatıp suya düşer ve balık ya da küçük deniz hayvanlarını yakalar.
Kıyılarda yumuşakçalar, böcekler, kurtçuklar arar. Yosun ve bitki parçalarıyla da beslenir.
🪺 YUVA VE ÜREME
Martılar her yıl aynı bölgede yuva kurar. Sürülerle yaşadıkları için yuvaları birbirine yakındır. Kurumuş ot, alg ve küçük dallarla çalılıklar arasında yuva yaparlar. Bataklık ve su birikintisi çevresinde de yuvaları görülür.
Bazen yüzen tahta parçaları üzerinde de yuva kurarlar.
🐣 MARTININ HAYATINDA ÖNEMLİ OLAYLAR
İlkbaharda dişi martı 3–4 yumurta bırakır. Erkek de yardım eder. Yumurtlama 3 hafta sürer.
Yavrular bej renkli, siyah benekli tüylerle çıkar.
Yuva kumlukta ise aile yavrularla birlikte yuvadan ayrılır. Kayalıkta ise yavrular yerinde kalır.
Kanatları güçlenince uçmaya başlarlar. Anne ve baba, böcek ve kurtçuklarla besler.
Yavru hızla büyür ve kısa sürede sürüye katılır.
🧪 SINIFLANDIRMA
Sınıf: Kuşlar (Aves)
Takım: Yağmurkuşları (Charadriiformes)
Alt takım: Martılar (Lariformes)
Familya: Martıgiller (Laridae)
Alt familya: Gerçek martılar (Larinae)
Cins: Larus ve Rissa
🐦 BAZI MARTI TÜRLERİ
• Gümüşsel Martı (Larus argentatus): En iri türlerden biridir. Boyu 60 cm’ye ulaşır. Akdeniz, Karadeniz, Hazar, Atlas Okyanusu, Kuzey Denizi ve Baltık kıyılarında yaşar.
• Büyük Kara Başlı Martı (Larus marinus): En büyük martı türüdür. Boyu 70 cm’yi geçer. Güçlü gagası vardır. Kuzey Avrupa, İzlanda ve Kuzey Amerika kıyılarında yaşar.
• Kara Başlı Martı (Larus melanocephalus): İlkbaharda başı siyah olur. Yazın Akdeniz kıyılarında, özellikle doğusunda bulunur. Kışın İspanya ve Kızıldeniz’e göç eder.
• Cüce Martı (Larus minutus): En küçük martıdır. Boyu 29 cm’yi geçmez. İlkbaharda başı siyah olur. Yazın Avrupa ve Asya’nın kuzeyine, kışın Akdeniz’e göç eder.
• Üç Parmaklı Martı (Rissa tridactyla): Dördüncü parmağı tırnaksızdır. Avrupa, Asya ve Amerika’nın kuzeyinde yaşar. Kışın güneye göç eder.