🐦 Kuşların Gizemli Yolculuğu: Göç
Bazı kuşların sonbahar gelir gelmez ortadan kaybolmalarına 18’inci yüzyıla kadar kimse akıl erdiremiyordu. Çok kimse, bunların soğuklara dayanamayıp öldüklerini, bazıları da kış uykusuna yattıklarını ileri sürüyordu. Ama bu olayı inceleme konusu yapan tabiat bilginleri, bazı kuşların kış mevsimi yaklaşırken hep birlikte soğuk bölgelerden sıcak, tropikal iklimli yerlere uçtuklarını ortaya koydular.
Kuşlar sınıfının en ilgi çekici yönlerinden biri olan bu olaya **”GÖÇ”** adı verilir.
📍 “Halka İstasyonları” Sistemi
**Ornitolog** (Eski Yunanca *ornis = kuş*, *logos = inceleme*) adı verilen kuş dünyası bilginleri ilk önce şu problemi çözmeye koyuldular: Kışın yuvalarını bırakan bu göçmen kuşların hepsi de aynı bölgelere mi göç etmekte idi, yoksa bunlar cinslerine göre ayrı ayrı yerlere mi uçuyorlardı? Belirli bir uçuş doğrultuları, göç yolları var mıydı? Ne zaman göç etmeye başlıyorlardı?
Bu soruları cevaplandırmak için bilginler en uygun çareyi hayvanların ayak bileklerine birer **”halka”** takıp salıvermekte buldular. Bundan sonra ilk iş olarak dünyanın her tarafındaki kuş avcılarına ve kuş besleyicilerine haber gönderdiler. Kendi ülkelerinde yakaladıkları kuşlar arasında, ayaklarına halka takılı olanlara rastlayıp rastlamadıklarını bildirmelerini rica ettiler. Böylece hem kuşların izledikleri göç yolları hem de varış bölgeleri öğrenilmiş olacaktı. Bu sisteme **”halka sistemi”** adı verildi.
- Halka sistemini ilk defa 1800 yılında **Amerikalılar** uygulamıştı.
- Bugün Avrupa’da çeşitli **”halka istasyonları”** vardır. Burada göçmen kuşların cinsleri, türleri ve uçuş yolları kayda alınır. Bu istasyonlar, yıllık çalışmalarını gösteren dergiler yayınlarlar. Dergilerinde o yıl dünyanın hangi bölgelerinde halkalı kuşlara rastlandığını, yola çıktıkları ülkelerin isimlerini ve tarihlerini bildirirler.
- Halkalar, alüminyum gibi hayvana ağırlık vermeyecek çok hafif bir metalden yapılmaktadır. Bütün ömürleri boyunca izledikleri göç yollarını meydana çıkarmak ve genel sonuçlara varabilmek için halkalar kuşlara henüz yavruyken takılır.
🧭 Yollarını Nasıl Bulurlar?
Göçmen kuşların gerçekten şaşırtıcı bazı alışkanlıklara sahip oldukları görülmektedir. Kırlangıçlar, binlerce kilometrelik uzun bir yolculuktan sonra bir yıl önce bıraktıkları yere geldikleri gibi eski yuvalarını da elleriyle koymuş gibi bulurlar.
Kuşların binlerce kilometre boyunca yollarını nasıl buldukları bugün de bilinmemektedir. Bu olay bilim dünyasının en ilgi çekici problemlerinden biri olmakta devam etmektedir. Kesinlikle ispatlanamamakla birlikte şu çözüm tarzı akla yakın görünmektedir: **Arılar gibi kuşlar da, uçuş doğrultularının güneş ışınları doğrultusuyla yaptığı açıyı içgüdüleriyle hesaplayıp yollarını bulurlar.**
🗺️ Kuşların Dünyadaki Belli Başlı Göç Yolları
Bilginler, genel olarak göçmen kuşların kuzey ve güney yarım kürelerinin birinden öbürüne göç ettiklerini ileri sürmektedirler. Kuşlar, bu uçuşları sırasında en kısa ve kestirme yolu seçerler. Ama bu her zaman mümkün olmaz. Çünkü büyük denizler ve çöller üzerinden uçmayı sevmezler. Bazen bu yüzden seçtikleri yoldan yüzlerce kilometre ayrılmak zorunda kalırlar.
- Avrupa’dan Afrika’ya göç eden kuşlar, Akdeniz’i iki kıtanın birbirine en çok yaklaştığı yerlerden aştıkları hâlde Büyük Sahra etrafında genişçe bir dönemeç çizer ve öylece yollarına devam ederler.
- Amerika kıtası da kuşların göç yolları üzerindedir. Kuzey Amerika’daki kuşların çoğu kışı Meksika veya Orta Amerika’da geçirirler. Belli başlı göç yolları Büyük Okyanus kıyısı ve Mississippi havzasıdır.
- Orta Asya’daki kuşlar Afrika’ya göç ederler. Bazıları da Güney Asya’ya, Hindistan, Seylan ve Burma’ya doğru yönelirler.
- Kuzeydoğu Asya’da yaşayan göçmen kuşların Japonya, Filipinler ve Endonezya’ya hatta bazılarının Hint Okyanusu’nu aşarak Madagaskar Adası’na göç ettikleri görülür.