KOCAELİ

⛰️ YÜZEY ŞEKİLLERİ

Kocaeli, Marmara ve Karadeniz’e kıyısı olan bir ilimizdir. Marmara Denizi’nin doğuya doğru uzantısı olan İzmit Körfezi’nin iki yanını kaplar. Körfezin kuzeyinde kalan kesimlerde az yüksek Kocaeli Dağları vardır. En yüksek tepesi Çene Dağı’dır (645 m). Kocaeli Yarımadası platolarla kaplıdır. Platonun ortalama yüksekliği 200 m’yi geçmez.

Körfezin kuzeydoğusunda İzmit Ovası uzanır. Bu ova ile daha doğuda yer alan Sapanca Gölü çukur alanı arasında az yüksek bir eşik vardır. İlin en yüksek dağları Samanlı Dağları’dır. Körfezin güneyinde yükselir. En yüksek yeri 1.606 m’yi bulan Keltepe’dir. Diğer yükseltiler şunlardır: Karaboyalı Tepesi (647 m), Çenedağı (645 m), Mahmuttepe (381 m), Karlıdağ (234 m).

💧 AKARSULAR VE GÖLLER

Kocaeli sınırları içinde büyük akarsu yoktur. İzmit Körfezi’nin kuzey kıyılarına dökülenler Çakırovası Deresi ile Dilova Deresi’dir. Körfezin güney kıyılarına dökülenler, Değirmendere, Asar Deresi, Kavaklıdere, Karmcadere, Örcün Deresi’dir. Karadeniz’e dökülenler, Taşköprü Deresi (40 km), Kocadere (50 km), Ağva Deresi (45 km) ve Yulaflı Dere’dir (43 km). Sakarya Nehri’ne karışan 19 km’lik bir akarsu (Akmeşe Deresi) Kocaeli topraklarından çıkar.

İlde önemli göl yoktur. Ancak 47 ’lik Sapanca Gölü’nün küçük bir bölümü Kocaeli sınırlarındadır.

🌥️ İKLİM

Kocaeli, hem Akdeniz hem de Karadeniz ikliminin özelliklerini taşır. İzmit Körfezi kıyılarında geçici Akdeniz iklimi görülür. Yazlar sıcak ve nemli, kışlar ılık ve yağışlıdır. Dağlık alanlarda kışlar biraz daha sert, Kocaeli Dağları’nın kuzey rüzgârlarını tutması nedeniyle körfezde kışlar ılık geçer. 1929’dan beri yapılan gözlemlere göre en sıcak ay ortalaması (ağustos) C, en soğuk ay ortalaması (ocak) C’dir. Yıllık ortalama C civarındadır.

Yıllık yağış tutarı 790 mm’dir. Yağışların % 34’ü kışın, % 18’i ilkbaharda, % 20’si yazın, % 28’i sonbaharda düşer. Akdeniz ikliminin yaz kuraklığı burada görülmez. Karadeniz ikliminin etkisinde olduğu için yağış her mevsim vardır. Karadeniz’e bakan kıyılarda Karadeniz iklimi görülür. Samanlı Dağları’nın İzmit Körfezi’ne bakan yamaçları hem daha soğuk hem de daha fazla yağışlıdır.

🌳 BİTKİ ÖRTÜSÜ

Karadeniz ve Akdeniz bitki topluluğu iç içedir. İzmit Körfezi kıyılarında zeytin ağacı, makiler ve kızılçam ağaçları yer alır. Kocaeli Platosu’nda ve Samanlı Dağları’nda Karadeniz kıyılarının bitki toplulukları, kayın ve köknar ağaçları çoğunluktadır.

💰 EKONOMİ

TARIM VE HAYVANCILIK

Tarım gelişmiştir. Başta tahıllar olmak üzere, şeker pancarı, ayçiçeği, sebze ve meyveler (en çok kiraz), fındık, zeytin ağaçları vardır.

Kocaeli’de çeşitli ürünlerin üretim miktarları (1978-80 ortalaması, ton olarak):

  • Buğday (190.291)
  • Arpa (27.180)
  • Yulaf (28.710)
  • Fasulye (281)
  • Mısır (27.497)
  • Tütün (505)
  • Ayçiçeği (9.642)
  • Şeker pancarı (10.077)

En çok küçükbaş hayvancılık yapılır. Koyun, kıl keçisi, sığır, manda, at, eşek beslenir. Tavukçuluk, ipekböcekçiliği ve arıcılık yapılır.

SANAYİ VE MADENCİLİK

Son yıllarda sanayileşmede büyük ilerleme gösteren Kocaeli, endüstri gelişmesi bakımından Türkiye’de birinci gelir. İzmit Körfezi kıyılarında İstanbul’dan başlayarak, İzmit’in doğusuna ve Gölcük’e kadar uzanan bir sanayi alanı doğmuştur. Her yıl genişleyen bu alan İstanbul sanayi bölgesinin bir uzantısı hâlini almıştır. Başlıca sanayi kuruluşları:

  • Sümerbank’a ait Hereke ipekli ve yünlü dokuma fabrikası (1843’te açıldı)
  • Türkiye Selüloz ve Kâğıt Fabrikaları İşletmesi’nin (SEKA) İzmit tesisleri (1936’da açıldı)
  • Sümerbank’ın Yarımca seramik fabrikası (1968)
  • İpraş Petrol Rafinerisi
  • Pet-kim petro kimya ve Kloz-sudkostik tesisleri
  • Petrol Ofisi’nin teneke varil tesisi
  • Goodyear lastik fabrikası
  • Türk Pirelli lastik fabrikası
  • Yarımca suni gübre fabrikası
  • Koruma Tarım İlaçları A.Ş.’nin tesisleri
  • Seltiloit lif levha tesisleri
  • Eternit boru fabrikası
  • Gölcük Tersanesi

Kocaeli yeraltı kaynakları bakımından pek zengin değildir. Başlıca madenleri bakır, çinko, kurşundur. Gebze yakınlarında mermer, demir, cıva, bakır, çinko, kurşun çıkarılmaktadır.

📜 TARİH

Kocaeli çevresi, tarih çağlarında Hititler’in egemenliğinde görülür (M.Ö. 2000 yılları). Hititler’in M.Ö. 12. yüzyılda yıkılmasından sonra Frigyalılar’ın eline geçti. M.Ö. 8. yüzyılda Megaralılar İzmit Körfezi’ne yerleştiler. Bunların kralları Astakos’un adını verdikleri yerleşme yeri, İzmit’in 6 km güneydoğusundaydı. Şehir M.Ö. 3. yüzyılda Balkanlar’dan gelen Trakya Kralı Lysimachos tarafından yakılıp yıkıldı.

M.Ö. 4. yüzyılda Pers ve Makedonya İmparatorluğu’na katıldı. M.Ö. 262’de Bitinya Kralı I. Nikomedes, şimdiki İzmit şehrini kurdu. Ünlü Kartacalı Anibal M.Ö. 148 yılında İzmit’e geldi ve Bitinya kralına sığındı. Anibal Gebze’de öldü. Mezarı Gebze’dedir. Turistler tarafından ziyaret edilir.

Bitinya Krallığı’na bağlı olan Kocaeli toprakları zaman zaman Bergama Devleti’nin hücumlarına uğradı. M.Ö. 2. yüzyılda Roma İmparatorluğu’nun egemenliğine girdi. M.S. 258 yılında Gotlar, 284 yılında İranlılar İzmit ve çevresini yakıp yıktılar. 395’te Roma İmparatorluğu’nun ikiye ayrılmasından sonra Doğu Roma’nın (Bizans) payına düştü. 6. yüzyılda Bizans İmparatoru Justinianus, İzmit şehrinde birçok uygarlık yapıları bıraktı. 7. yüzyılda Müslüman Araplar Anadolu akınları sırasında İstanbul yolu üzerinde bulunan Kocaeli’den geçtiler.

1071 Malazgirt Zaferi’nden sonra Kutalmışoğlu Süleyman Şah’ın Türk orduları bu bölgeye geldiler. 1078’de Büyük Selçuklu Devleti’ne geçen şehri, 1097’de Bizanslı Aleksios Komnenos geri aldı. Şehir kesin olarak 1337’de Orhan Gazi zamanında Osmanlılar’ın eline geçti. Akıncı beylerinden Akçakoca şehrin civarını aldı ve Osmanlılar ilk defa Karadeniz kıyılarına çıktılar.

Yıldırım Bayezid’in Ankara Savaşı’nda yenilmesinden sonra, Timur’un saldırılarına uğradı. Ankara Savaşı’ndan sonraki karışıklık döneminden yararlanan Bizans, kısa süre İzmit’e egemen oldu. Fakat 1419’da Gazi Timurtaşoğlu Umur Bey, Hereke, Gebze, Pendik, Kartal gibi kasabalarla birlikte İzmit’i de geri aldı.

İzmit, Tanzimat’tan sonra bağımsız bir sancak merkeziydi. 1888’de bu sancağa Adapazarı, Kandıra, Geyve, Karamürsel, Yalova, Gebze kazaları bağlandı. İzmit, Üsküdar’dan doğuya giden büyük ticaret yolu üzerindeki önemli konaklardan biriydi. Şehirde birçok kervansaray ve ticaret hanı yapılmıştı. İzmit’te bir tersane de vardır.

Kurtuluş Savaşı yıllarında, askerî ve siyasi olaylar yönünden önemli bir bölgeydi. I. Dünya Savaşı’ndan sonra 6 Temmuz 1920’de İngilizler ve 28 Nisan 1921’de Yunanlılar tarafından işgal edildi. 27 Haziran 1921’de düşman işgalinden kurtuldu.

🏛️ GEZİLİP GÖRÜLECEK YERLERİ

Karadeniz kıyılarındaki Kandıra, küçük koylarıyla, kum ve denizi bakımından ülkemizde ender rastlanan güzellikleri taşır. Hereke, Yarımca ve Tütünçiftlik gibi yerler kamp kurmaya, deniz sporları yapmaya elverişlidir. Körfezin Yalova’ya kadar uzanan güney kıyılarında güzel plajlar vardır.

İzmit’in Çini Suyu ve Karamürsel’in Akpınar Suyu tanınmıştır.

Gebze yakınındaki Bayramoğlu Sahil Mahallesi, Samanlı Dağları’ndaki Keltepe ve Sapanca Gölü doğa güzellikleri bakımından görülmesi, gezilmesi gereken yerlerdir.

Gebze’deki Eskihisar Kalesi, Anibal’in mezarı, Yavuz Sultan Selim zamanından kalan Mustafa Paşa Camisi, İzmit’teki Augustus Tapınağı, kiliseden bozma Orhan Gazi Camisi, Mimar Sinan tarafından yaptırılan Pertev Paşa Külliyesi, Defterdar Camisi, Akçakoca Camisi, Mimar Sinan’ın yaptırdığı Mehmet Bey Hamamı, Süleyman Paşa Hamamıönemli tarih ve mimarlık eserleridir. Akçakoca Bey’in mezarı da Kandıra’dadır.

💃 FOLKLOR

Kocaeli halkının çoğu Karadeniz ve Kafkas bölgelerinden (Çerkesler) gelir. O nedenle buralarda Çerkesler’in geleneklerinin etkisi göze çarpar. Kocaeli ve ilçelerinin kendilerine has oyunları ve müzikleri yoktur. Halkı çeşitli yerlerden göç ettiği için her toplum kendi oyun ve müziğine bağlıdır. Bölgede Karadeniz horonlarından Kafkas danslarına kadar değişik oyunlar görülür.

Bölgede, İstanbul klasik Türk müziğinin etkileri fazladır. Kocaeli’de güzel zeybek havaları yapılmıştır. Gölcük’e ait bir uşşak zeybek havası pek ünlüdür. Oyunların bazıları kızlı-erkekli oynanır. Mâni, türkü ve şarkılarında aşk ve sevgi duyguları ön planda gelir. Pişmaniye adlı tatlısı çok beğenilir. 19. yüzyılda Kandıralı Hayri Usta tarafından icat edilmiştir. Kocaeli’nin «Çene Dağı» türküsü çok ünlüdür.

🎶 YÖREDEN BİR TÜRKÜ

Üç güzel oturmuş — of— gergefin işler Gergefin üstüne — a yarim— yaşlar dökülür Herkes sevdiğine — of— çevre bağışlar Kalmadı sabrı kararım her gün ağlarım Ağlarım da — ay efendim— bir bir söylerim