Kırık (fraktür) ve çıkık (dislokasyon) iskelet sisteminin bütünlüğünü bozan veya eklem yapısını zorla ayıran, acil tıbbi müdahale gerektiren yaralanmalardır.
⚕️ KIRIK VE ÇIKIKLAR
Kırık ve çıkık, iskelet sisteminin bütünlüğünü veya eklem yapısını bozan, acil tıbbi müdahale gerektiren yaralanmalardır. Genellikle travma, düşme veya spor kazaları sonucu oluşur.
Kırık (Fraktür)
Kırık, kemiğin bütünlüğünün bozulması, yani çatlaması veya tamamen ayrılmasıdır.
- Nedenleri: En yaygın nedenler, kemiğin taşıyabileceği kuvvetten daha büyük bir kuvvetin uygulanması (örneğin düşme, çarpma) veya aşırı stres altında kalmasıdır. Yaşlılarda kemik erimesi (osteoporoz) nedeniyle kırık riski artar.
- Belirtileri: Şiddetli ağrı, şişlik, morarma, etkilenen uzuvda şekil bozukluğu, hareket kaybı ve bazen duyulabilir bir çıtırtı sesi.
- Türleri:
- Kapalı Kırık: Kemiğin kırık olmasına rağmen cilt bütünlüğünün bozulmaması.
- Açık Kırık (Komplike): Kırık kemik ucunun cildi delerek dışarı çıkması. Bu tür kırıklar enfeksiyon riski taşır.
- Basit Kırık: Tek bir hat üzerinde kırılma.
- Parçalı Kırık: Kemiğin birden fazla parçaya ayrılması.
- Tedavi: Kemiğin doğru pozisyonda sabitlenmesi (alçı veya atel) ve iyileşme süresince hareketsiz kalması (immobilizasyon). Ciddi veya parçalı kırıklarda cerrahi müdahale (plak, vida) gerekebilir.
Çıkık (Dislokasyon)
Çıkık, bir eklemi oluşturan kemiklerin normal pozisyonundan zorla ayrılmasıdır. Kemiklerin eklem yüzeyleri birbirini kaybetmiştir.
- Nedenleri: Genellikle ekleme aşırı bir kuvvetin, burkulma veya ani bir hareketle uygulanması. En sık omuz ve parmak eklemlerinde görülür.
- Belirtileri: Şiddetli ağrı, eklemde belirgin şekil bozukluğu, hareket edememe ve şişlik.
- Tedavi: Hekim tarafından kemiklerin dikkatlice ve kontrollü bir şekilde nazikçe normal eklem pozisyonuna getirilmesi (redüksiyon). Redüksiyon sonrası eklemin iyileşmesi için bir süre hareketsiz bırakılması gerekir.
İlk Yardım Notu: Kırık veya çıkık şüphesi olan bir kişiye dokunulmamalı, hareket ettirilmemeli ve tıbbi yardım beklenmelidir.