🥒 Kabakgiller Familyası
Kabakgiller familyasının en tanınmış türleri özellikle Akdeniz ikliminden hoşlanan bitkilerdir. Başta karpuz, kavunolmak üzere hıyar ve familyaya adını veren çeşitli kabaklar bu familyanın meyvelerinin lezzetiyle tanınmış üyeleridir. Türkiye, kabakgiller familyasının en ünlü çeşitlerine sahip olan nadir ülkelerden biridir.
✨ Kabakgillerin Özellikleri
Kabakgillerin anavatanı tropikal ülkelerdir. Familyanın hemen hemen 800 kadar türü vardır. Bu türlerden on on beş tanesi ılıman iklim bölgelerinde, özellikle Akdeniz ülkelerinde yetişir. Kabakgil bitkilerinin sıcak ve ılıman iklimleri sevmesinin belli başlı sebebi, bitkinin soğuğa ve büyük ısı farklarına karşı dayanıklı olmamasıdır.
Kabakgillerin özellikleri arasında saplarının çok köşeli, kırışık ve sarılgan olması dikkati çeker. Yaprakları geniştir. Bunların hemen yanında asmalardaki gibi sarılgan sapçık veya sülük dallar çıkar.
Cucurbitaceae kelimesi Sanskrit dilindeki corb (burulma, sarılma) sözcüğü ile Latince’deki orbis (toparlak) sözcüğünden gelmektedir. Gerçekten de kabakgiller, meyveleri toparlak, sapları sarılgan ve sürüngen olan bitkilerdir. Bitki genel görünüşüyle otsudur. Bundan ötürü saplar odunsu bir yapıya sahip değildir. Meyve ise türüne göre az veya çok kalın kabuklu olup bol etlidir. İçinde çok sayıda çekirdek vardır. Familyanın bitkileri birçok ortak özelliğine rağmen meyvelerinin irilik ve biçimleri yönünden çok çeşitlilik gösterirler.
Kabakgillerin çiçekleri bitişik taç yapraklıdır. Taç, yıldız biçiminde birbirine bitişmiş beş taç yaprağından oluşmuştur. Kabakgillerin en önemli özelliği, erkek ve dişi organların aynı çiçek üzerinde bulunmamasıdır. Erkek çiçekler genellikle ana sap üzerinde, dişi çiçekler yan saplar üzerinde bulunurlar. Kabakgiller yıllık bitkilerdir.
✨ Sınıflandırımı
| Kategori | Tanım |
| Âlem | Bitkiler |
| Şube | Çiçekli – meyveli bitkiler (Kapalı tohumlular) |
| Sınıf | İki çenekliler |
| Takım | Kabaklar |
| Familya | Kabakgiller |
✨ En Tanınmış Kabakgiller
Su Kabağı (Cucurbita maxima)
Çok eskiden beri bahçelerimizde yetiştirdiğimiz su kabağının anavatanı Brezilya’dır. Bitkinin sürüngen sapları, sülük dalları sert kıllarla örtülüdür. Sapların uzunluğu bazen sekiz on metreyi bulur. Yaprakları büyüktür. Çiçekleri sarı ve turuncu renginde olup geniş bir yüzeyi kaplarlar. Sapların etrafındaki cisimlere sarılarak destek sağlaması bitki için gerçekten bir talih eseridir. Çünkü bu kadar kocaman meyveleri taşıyabilmenin başka imkânı yoktur.
Su kabağının yine aynı adla anılan meyvesi çok değişik biçimler gösterir. Bu meyveler uzunca, toparlak, elips biçimi veya ülkemizde yetişen çeşitleri gibi ortasından boğumlu dümbelek biçimi olabilir. Bu bitkinin kabuğunun renkleri de çok değişiktir: Yeşil, sarı, turuncu. Kabukları sert ve liflidir. Su kabağının bazı ülkelerde yetişen türleri değerli bir besin maddesi yerine geçer. Çiçeklerinden de çeşitli yönlerden yararlanılır. Su kabağının içi oyularak sıvı kabı olarak kullanılır.
Kabak Çeşitleri
Kabak çeşitleri arasında adi kabak (sakız kabağı), helvacı kabağı, asma kabağı, kestane kabağı ve bal kabağınısayabiliriz.
- Sakız kabağı: Yirmi otuz santimetre boyunda, beyaz etiyle makbul bir sebzedir. Siyah kabuklu olanlarına Girit kabağı adı verilir.
- Helvacı kabağı: Eti kırmızıdır, tatlısı yapılır. Kışın şiddetli soğuklara dayanabilir.
- Asma kabağı: Seksen ile yüz elli santimetre boyunda olup beyazdır, yemeği yapılır.
- Kestane kabağı: Yemeği ve tatlısı yapılır.
- Bal kabağı: Kestane kabağının bir çeşididir. Eti sarıdır, elli kilogram kadar gelenleri vardır.
Karpuz (Cucumis citrullus)
Daha çok Akdeniz bölgesi ülkelerinde yetişen bir kabakgildir. Meyveleri sert kabuklu olup alaca yeşil renktedir. Eti genellikle kırmızıdır, sarı renkte olanları da vardır. Karpuzun eski çağdan beri yetiştirildiği ve anavatanının Nil Vadisi olduğu bilinmektedir. Yurdumuzda çok iyi cins karpuzlar yetişir. Tekirdağ karpuzu, yenidünya karpuzu, Diyarbakır karpuzu en ünlüleridir. Karpuz meyve olarak yendiği gibi kelek olanlarından da turşu yapılır.
Kavun (Cucumis melo)
Anavatanı tropikal bölgeler olan bu kabakgil bitkisi zamanla bütün Akdeniz ülkelerine yayılmıştır. Güneybatı Asya kökenli türleri de vardır. Bu kavunun Anadolu’da yetiştirilen bir çeşidi on altıncı yüzyılda İtalya’ya götürülmüş ve orada Cantalupo’da yetiştirilmeye başlanmıştı. Bundan böyle kavun batıda çoğu zaman Kantalup kavunu diye anılmaktadır. Trakya, Ege ve Konya yurdumuzda kavun yetiştiren bölgelerin başında gelir. «Kırkağaç» ve «Topatan» iki ünlü kavun çeşididir. Topatan kendine özgü kokusuyla tanınmıştır. Kırkağaç cinsi genellikle daha tatlıdır.
Eşek (Yaban) Hıyarı (Ecballium elaterium)
Etli meyvelere sahip olan bu bitki Akdeniz Bölgesi’nin ekilmemiş topraklarında yetişir. Meyveler uzunca ve yeşil renktedir. Üzerleri tüylüdür. Eşek hıyarının acayip bir huyu vardır: Meyve olgunlaşıp saptan ayrıldığı sırada içindeki bütün taneler birdenbire dışarı fışkırırlar. Böylece bitki, tohumlarını etrafa saçarak soyunu üretmenin en iyi çaresini bulur. Yaban hıyarının içinden çıkan ve «Elaterium» adı verilen öz sıvıdan müshil ilacı yapılır.
Bu bitkinin yenilebilen çeşitleri ülkemizde bol miktarda yetiştirilir. Buna salatalık hıyar adı verilir. Çiğ olarak yendiği gibi turşusu da yapılır. Besleyici değeri az olmakla birlikte tazelik ve serinlik veren bir yaz bitkisidir.
✨ Sağlık Yönünden Kabakgiller
Kabakgiller familyasından olan bitkilerin meyveleri az veya çok miktarda şeker kapsar. Özellikle çeşitli kabaklar, besinlerimiz arasında önemli bir yer tutar. Bunların çekirdeklerinden de yararlanılır. Hekimlikte en çok işe yarayan helvacı kabağının çekirdekleridir. Bu çekirdeklerin sert kabuğunun altındaki yeşil bölümde pioresin denilen bir madde vardır. Pioresin, sığır tenyası (taenia saginata) denilen ve insan bağırsağına yerleşen şeritlerin dışarı atılmasında ilaç olarak kullanılır.
Eşek hıyarının yaprak ve meyveleri: Yeteri kadar olgunlaşınca meyve birdenbire patlayarak tohumlarını etrafa saçar.