Dünyada altı veya daha fazla sayıda şehrinin nüfusu bir milyonu aşan iki devlet vardır: Çin ve Japonya. Ancak Çin’in 710 milyon nüfusu ve 10 milyon $\text{km}^2$‘ye yakın bir yüzölçümüne karşılık, Japonya’nın sadece $104.665.171$ nüfusu ve $372.313 \text{ km}^2$‘lik bir yüzölçümü vardır.
Japonya’da şehir yerleşimine örnek vermek için en az 60 şehirde $100.000$‘den çok insanın yaşadığını söyleyebiliriz. Nüfus, çoğunlukla şehirlerde yaşar. Bunun bir sonucu olarak endüstri dalında çalışırlar. Yaşantılarını bu şekilde sürdürenler yaklaşık olarak nüfusun $\%25$‘i olup bu da ortalama 25 milyon insan demektir.
Nüfus çokluğuna göre ilk altı Japonya şehrini şöyle sıralamak mümkündür: Tokyo, Osaka, Yokohama, Nagoya, Kyoto, Kobe.
Japonya’nın en kalabalık altı şehri de Hondo’da (Honşu olarak da adlandırılır) bulunmaktadır.
👑 Başkent Tokyo
(TOKYO-TO: Tokyo ili $11.408.071$ nüfus – $2385 \text{ km}^2$ yüzölçümü)
Tokyo (tam anlamıyla To-kyo yani doğunun merkezi) 1868’den bu yana Japonya’nın başkentidir. 15’inci yüzyılda basit bir balıkçı köyü olarak kurulduğunda adı “Edo” (körfez ağzı) idi. Bugün $8.840.942$ kişiyi bulan nüfusuyla Tokyo, New York, Şangay, Pekin ve Moskova’dan sonra dünyanın en kalabalık şehirlerinden biridir.
Tokyo, diğer bütün Japon şehirleri gibi Hondo (Honşu da denir) adasının Büyük Okyanus’a bakan büyük bir körfezin içinde bulunmaktadır. Dev endüstri ve ticaret merkezleri, Japonya’da sayıları az olan nehirlerden Sumida’nın deltası tarafından meydana getirilen ovaya yayılmıştır. Şehrin batısında deniz seviyesinden 20-40 metre yükseklikte inşa edilmiş yerleşim bölgeleri bulunmaktadır.
Şehrin Merkezi
Şehrin geometrik merkezi İmparator Sarayı’nın bulunduğu alandır. Saraydan çok bir kale olan bu muazzam yer, çift duvar ve surlarla korunmuş beş ayrı çıkış kapılıdır. Ancak dıştan kasvetli görünüşünün aksine Kraliyet Sarayı ve çevresindeki beyaz villâlar büyük bahçelerle çevrilmiş olup küçük göllerinde kuğu kuşları yüzmektedir.
İşte bu büyük ahenk ve sessizliği, Tokyo şehri çepeçevre sarmaktadır. Bu merkezden şehrin her yönüne uzanan kilometrelerce yollar, tepelere kadar inip çıkan atardamarlar gibi gece gündüz, bitip tükenmeyen trafiği taşırlar. Arada bir şehri kesip geçen kanalların üzerinde kurulmuş eski ve yeni köprüler görülür.
⛵ Şehirlerin Tipik Özellikleri
Japon şehirlerinin çoğunluğu deniz kıyılarındadır. Bunun nedenlerini memleketin adalar grubu üzerinde kurulmuş olmasında ve her alanda denizle uğraşım üzerine kurulmuş tipik Japon yaşantısında aramak gerekir.
İlk beş büyük şehrin hepsi de liman şehridir. Kyoto her ne kadar içerde bulunuyorsa da bu şehrin de kuralı bozmadığı söylenebilir. Zira Kyoto, Japonya’nın en büyük gölüne iki adım uzaklıktadır.
Bu şehirlerin birbirine benzeyen yönleri de vardır. Düz bir alanda kurulmuşlardır ve cadde ağları daima dikdörtgen biçiminde kesişen düzenli yollardan meydana gelmiştir. Yalnız Tokyo bu düzenli şehircilik plânlarından biraz uzaklaşmakta ve Paris, Milano, Moskova gibi yıldız türünde bir yerleşim göstermektedir. Eski çağın Tokugawa derebeylerinin şatoları çevresine rastlayan bu yerleşme yerleri bu tür şehirciliğin nüvelerini teşkil etmişlerdir.
Modern ve Mistik Görünüm
Bu çok ilginç memleketin şehirlerinde iki karakteristik unsur hâkimdir:
- Öz geçmişiyle eskiye bağlı feodal Japonya’da sayısız mabetler, eski beylerin muhteşem konutları, şehir dışındaki küçük ve ahşap tipik Japon evleri ve çok geniş alanlar kaplayan sessiz bahçeler.
- Tam anlamıyla batılılaşarak büyük bir hızla modernleşmiş devin inşa ettiği gökdelenler, televizyon kuleleri (dünyadaki en yüksek olanları) yanında kurmuş olduğu endüstri tesisleri.
Uzak Doğu’nun mistik görünüşünün özlemi içinde bulunan turistin bu yüzden hayâl kırıklığına uğradığını da belirtebiliriz. Modern çelik konstrüksiyon binalarda çalışan ve başlarındaki sarı kasklarıyla Kuzey Amerika’daki işçilere benzeyen (yüzleri hariç) binlerce modern insan hiç kuşkusuz şaşkınlık yaratmaktadır. Bu modern şehirlerin merkezlerinde turistin aradığı, resmini çekebileceği kimono giysili Japonları beklemekten başka çaresi yoktur.
Tokyo’nun Caddeleri
Çok geniş olan bu caddelerin iki yanlarında akla sığmaz büyüklükteki ultramodern binaları, süpermarketleri (büyük alışveriş mağazaları), sinemaları, karakteristik lokantaları ve oda sayıları bine varan muhteşem otelleri görmek mümkündür. Buradaki kadar bol ışıklı reklâmlara dünyanın pek az yerinde rastlanabilir. Gece olmaya görsün, sarısıyla, yeşiliyle, kırmızısıyla sanki reklâm ışıklarının yarışması var kanısı insanda uyanır.
Her dörtyol ağızlarından sağa sola uzanan upuzun caddelerin sonunu bulmak ümidiyle yürüyenler hayâl kırıklığına uğrarlar. Her müessesenin kendini tanıtıcı madenî simgesi turistler için ilginç bir görünümdedir. Baş döndürücü bir trafik soldan işlerken, bu kadar çok taşıt aracının fazla bir gürültü çıkarmaması da ilginçtir.
Şehir Merkezinin Dışında
Şehir kuzey ve batıya doğru yayılmıştır. Sanayi sahalarının yanı sıra pek çok dükkân ve binlerce tipik Japon mimarisinde ve modern mimaride yerleşme alanları görülür. Bu bölgelerde uzanan sakin ve sessiz caddeleriyle tipik Japon sokaklarında kiraz ağaçlarının ve bunların ardında sade görünüşlü bahçeli Japon evlerinin sıralandığı görülür. Modern mimarinin fantazilerine bu bölgelerde pek rastlanmaz. Ev ve dükkânlardan oluşan bu denizde eşsiz mistik mimarinin en güzel mabetlerini görürüz. Budist ve Şinto mezheplerine ait bu tapınakların bazıları küçük, bazıları ise dünya çapında ün yapmış dev yapıtlardır. Eski yerleşim bölgelerinde ise küçük ve gizli kalmış tipik mabetler çoğunlukla heykellerle bezenmiş mezarlıkların yanında bulunurlar. Bu bölgelerde gerçek Japon ananesi ve nezaketini bulmak mümkündür.
🏯 Kyoto (Nüfus $1.419.165$)
Japonya’nın 6 kalabalık şehrinden biri olduğu hâlde deniz kenarında kurulmamış biricik şehir olan Kyoto, 1868 yılına kadar Japonya’nın başkentiydi. Yaklaşık olarak 9 yüzyıl İmparator hanedanı Kyoto’da yaşamıştır. İmparatorluğun muhteşem güzelliğini hâlâ koruyan Kyoto’da yaklaşık olarak 1700 kadar mabet, eski evler ve İmparator Sarayıbulunur. Japonya’daki en büyük tezat yine Kyoto’dadır. Modern caddelerdeki dev cam ve madenî binalar, eskiyle yan yanadır. Şehir dışında ise tekstil ve kimya endüstrisine ait yapıtlar göze çarpmaktadır.
🏭 Osaka (Nüfus $2.980.000$)
İşte Japonya’nın ikinci büyük şehri. Osaka da Tokyo gibi Yodo nehri deltasının körfeze boşaldığı alandaki geniş ovaya yayılmıştır. Şehre karadan veya denizden gelenlerin karşılaştıkları ilk manzara binlerce fabrika bacası ve şehrin üstünü kaplayan gri renkli bulutlardır.
Dev Osaka şehri Japonya’nın endüstri merkezi olup dünyada bu sahada ileri gelen şehirler arasında yer alır. Japon ticaretinin $\%40$‘ı buradadır. Şehrin dış mahallelerinde de dev endüstri kollarının tesisleri görülür: Tekstil, kimya, mekanik ve elektronik. Dünya çocuklarını (ve hatta erginlerini) kendine hayran bırakan Japon oyuncaklarının büyük bir kısmı burada imâl edilir. Japonya’nın en büyük gemi tezgâhlarını yine Osaka körfezinde görürüz.
🚢 Kobe (Nüfus $1.288.937$)
Batı sahiline doğru uzanıldığında Osaka’nın kesintisiz olarak, takriben on iki kilometre uzunluğunda ve 1,5 kilometre genişliğinde bir sahil şeridiyle Kobe’ye bağlanmış olduğu görülür.
Granit kayalıkların sırt verdiği bu sahil bir zamanlar Kobe’yi Osaka’nın deniz limanı yapmıştı. Günümüzde ise hâlâ büyük bir endüstri limanı ve özellikle Japon Deniz Filosu’nun büyük şantiyesi hâlindedir. Bu liman $80.000$ tona varan petrol tankerlerinin inşa edildikleri bölge olup havacılık endüstrisinden başka bir de lastik fabrikalarıyla önem kazanmıştır.
🌐 Tokyo Limanı
70 kilometre kadar uzun bir sahil şeridi üzerinde bulunan Tokyo limanı birkaç kilometre uzunluğundadır. Büyük Okyanus’la bağlantısı yaklaşık olarak $30 \text{ km}$ uzunluğundaki ve $15 \text{ km}$ genişliğindeki Uraga Boğazı’yla sağlanır. Koydaki su pek derin değildir. Bu nedenle Şihaura olarak adlandırılan liman daha çok küçük tonajlı ticaret gemilerine yanaşma olanağı tanır. Büyük tonajdaki gemiler ve transatlantikler ise büyük Yokohama limanınayanaşırlar. Tokyo, Yokohama’ya 30 kilometre uzaklıktadır.
🚀 Nagoya (Nüfus $2.036.053$)
Japonya’nın dördüncü büyük şehridir. Nagoya Tokyo’ya $336 \text{ km}$ uzaklıktaki bir körfezde kurulmuş olup iki şehri birbirlerine bağlayan Hakkaido ekspresi saatte $235 \text{ km}$ hızıyla ün yapmıştır (Tokyo-Osaka hattı).
Osaka ve Kobe gibi denizle dağlar arasında sıkışıp kalmamış olması nedeniyle Nagoya çok süratli bir gelişme göstermekte ve yeni inşa alanlarına kolaylıkla bağlanmaktadır. Diğer yandan ihtiyacı olan hidroelektrik enerji, dağlara yakın bulunması nedeniyle suni göller ve çavlanlardan yararlanılarak kolayca elde edilmektedir. Ticaret gemilerini büyük ölçüde barındıran limanı ise Japonya için çok önem taşır. Tekstil endüstrisi dalındaki üretimi, Japonya’da elde edilen yünlü kumaşların $\%80$‘ini karşılamaktadır. Ticarî ve endüstri alanındaki gelişme hızıyla Nagoya, günümüzün en büyük süratine ulaşmıştır.
⚓ Yokohama (Nüfus $2.238.264$)
Zamanımızdan yüzyıl önce Yokohama $350$ nüfuslu küçük bir balıkçı köyüydü. Tokyo’nun ihtiyacını karşılayabilecek büyüklükte bir limanın yapımı için bu alanın düşünülmesi sonucu Yokohama çok hızlı bir şekilde gelişti. Japonların her zamanki gibi en büyüğünü inşa etme kararlılığı içinde yapılan liman tesisleri Yokohama’yı kısa bir sürede Japonya’nın en büyük limanı durumuna getirmeye yeterli oldu. Bu arada sahilin 10 metreyi geçen derinliği en büyük gemilerin bile yanaşmasına olanak vererek limanın önemliliğinde etken olmuştur.
Çalışmalar Tokyo ve Yokohama’da hummalı bir biçimde sürüp giderken bunun sonucu sahil şeridi boyunca, akıl almaz uzunlukta liman tesisleri birbirlerine kavuşmuşlar ve Keihin olarak adlandırılan tek bir liman hâline gelmişlerdir. Kırk kilometreden fazla bir sahil şeridine yayılmış bulunan liman tesisleri Japonlar için gurur vericidir.
1923 yılındaki bir yer sarsıntısı sonucu hemen hemen yarısı harap olan Yokohama yeniden inşa edilerek modern ve tipik bir liman şehri durumuna getirilmiş; bu arada endüstri tesisleriyle de ün kazanmıştır.
Yokohama, Kawasaki ve Yokosuka gibi diğer uydu-kentlerle birlikte büyük Tokyo şehrinin banliyösüyle 12 milyona yaklaşan nüfusunu oluşturmakta ve böylece Tokyo günümüzde dünyanın en büyük şehirleri arasında yer almaktadır.