JACQUES CARTIER’NİN KEŞİF YOLCULUKLARI
Jacques Cartier, 16’ncı yüzyılın ilk yarısında, Fransa Kıralı François l’in emriyle, Amerika’nın kuzeyinde, Hindistan’a açılan bir yol bulmak, altın ve değerli taşlar yönünden zengin bazı adaları keşfetmek amacıyla üç büyük keşif gezisi düzenlemişti. Daha sonraki yüzyıllarda Kanada Kaşifi diye anılacak olan bu Fransız denizcisi, Kıralı’nın hayallerini gerçekleştiremedi ama, ülkesine yeni ve zengin topraklar kazandırdı.
🧭 BİRİNCİ VE EN ÖNEMLİ YOLCULUKLARIN AMACI
Jacques Cartier (1491-1557) 20 nisan 1534’te Fransa’nın Bretanya kıyılarındaki Saint Malo limanından Batı’ya doğru yola çıktı. 10 Mayıs’ta, bugünkü Newfoundland (Yeniel) kıyılarına vardı. Bir ay sonra C. Breton boğazını geçip, 10 Temmuz’da Gaspe koyuna ulaştı.
24 Temmuz 1534 günü, St. Lawrence körfezi çevresinde bulunan sayısız koylardan birinin, Gaspe koyunun kıyısında, 10 metre uzunluğunda bir haçı toprağa çakma törenini Kızılderili şefi hayret dolu gözlerle seyrediyordu. Haçın üzerinde Yaşasın Fransa Kıralı! cümlesi yazılıydı. Jacques Cartier işte bu törenle, sonradan Kanada adını alacak bu topraklara Fransa Kıralı François I adına el koymuş oldu.
Jacques Cartier, şüphesiz bu topraklara ayak basan ilk Avrupalı değildi. Kendisinden çok daha önceleri, 1497-1498 yıllarında bu kıyıları dolaşmış olan baba-oğul Cabot’larla birçok gemiciler vardı. Ama hiçbiri buralarda uzun süre kalmamışlardı. Cartier’nin gelmesinin başlıca sebebi, Hindistan’a ulaşan bir yol bulmak isteğiydi. Fransa Kıralı François I, 1494 yılında imzalanan Tordesillas Anlaşması’na uymak istemiyordu. Bu anlaşmaya göre keşfedilecek bütün topraklar İspanya ve Portekiz Kıralı’nın malı sayılacaktı. Amerika kıyılarını dolaşan gemiciler, bu topraklarda çok zengin altın yataklarının bulunduğu söylentisinin çıkmasına sebep olmuşlardı.
⚓ İKİNCİ SEFER, KIZILDERİLİ TEMASI VE SKORBÜT KIŞI
Jacques Cartier’nin en önemli yolculuğu ikinci gezisidir. Ünlü kaşif bu ikinci yolculuğuna üç gemiyle çıktı. 19 Mayıs 1535’te Saint Malo limanından yelken açtı, uzun ve yorucu bir yolculuktan sonra St. Lawrence körfezine vardı. St. Lawrence nehri üzerinden ilerlemeye başladı. Saguenay adını verdiği nehrin ağzı önünden geçtikten sonra Kızılderililerle karşılaştı. Cartier, daha sonra yazdığı anılarında, Kızılderililerin kendilerini çok iyi karşıladığını, kürk giydiklerini ve işaretle konuşmaya çalıştıklarını belirtti. Saint-Charles ırmağı kıyılarındaki küçük bir devletin kıralı olan Kızılderililerin başı Donnacon, ülkesinin başkenti Stadacone (bugünkü Quebec)’da Fransızları büyük bir dostlukla karşılamıştı.
Jacques Cartier, bu bölgede daha önemli bir kırallığın, Hochelaga (bugünkü Montreal)’da bulunduğunu işitmişti. İki büyük gemisini Stadacone’da bırakıp küçük gemilerinden 60 tonluk Hermillon la yola çıktı. 2 Ekim’de Hochelaga’ya vardı. Cartier bu şehre Mont Royal (Kırallık dağı Bugünkü Montreal) adını verdi. Kışın yaklaşması dolayısıyla geri dönmek üzere Hochelaga’dan ayrılmak zorunda kaldı. Fransızlar, burada soğuk ve zahmetli bir kış geçirdiler. Gemiciler, taze sebze ve meyve yiyememenin sonucu olarak skorbüt hastalığına yakalandılar. Artık ilkbahar da gelmişti. 6 Mayıs’ta küçük filo Fransa’ya doğru yelken açtı. 15 Temmuz 1536’da da Saint Malo limanına döndüler.
⚔️ ÜÇÜNCÜ SEFER VE HAZİNE YANILGISI
1541’de Fransa Kıralı François I, yeni keşfedilen topraklarda Fransız egemenliğini sağlamak için yeni bir seferdüzenlenmesi emrini verdi. Bu seferde Fransa’dan göçmenler de götürülecekti. Donatılan beş geminin komutanlığına Jean François de La Roque adındaki Roberval Bey’i getirildi. Jacques Cartier, Roberval Bey’inin hazırlıklarla meşgul olduğu sırada, Mayıs 1541’de Kanada’ya doğru yelken açtı.
Stadacone’a geldikten sonra Cap Rouge çayının ağzında karargâhını kurdu. Ama bir yıl sonra, Fransa’ya taşımak istediği hazinelerini bir an önce satmak düşüncesiyle tayfalarını toparlayıp acele yola çıktı. Gerçekte altın diye topladıkları parçalar; bakır, elmas sandıkları da, içinde bol mika bulunan şist idi. Newfoundland açıklarında Roberval Bey’i ile karşılaştı ama onun Kanada’ya dönmesi için verdiği emri dinlemeyip yoluna devam etti ve 1542 yılında yurduna döndü.
📜 KAŞİFİN MİRASI VE SONU
Jacques Cartier, 1491 yılında Fransa’nın Bretanya kıyılarında bulunan Saint Malo’da doğdu. Küçük yaştanberi gemilerde miçoluk, tayfalık ve zabitlik yaptı. 1534 yılında Fransız Kıralı François l’in kendisine verdiği görev üzerine tarih sahnesine çıkmış oldu. Üçüncü ve son keşif gezisinden döndükten sonra doğduğu şehre yakın bir kasaba olan Limoilan’a çekildi ve 1 Eylül 1557’de burada öldü.
Cartier, Limoilan’da Kanada anılarını yazmış ve bunları 1545 yılında Kaptan Jacques Cartier’nin Kanada Adalarına Yaptığı Deniz Yolculuğunun Kısa Hikâyesi ismiyle yayınlamıştı.