İSPANYA

İber Yarımadası’nın Yüzey Biçimi

Kenarlarının genç dağlarla çevrili ve iç bölümlerinin de yüksek platolar durumunda bulunması, İber Yarımadası’nda birbirinden ayrıntılı coğrafi şartlar yaratır.

İspanya’nın Avrupa’dan çok Afrika kıtasına yakın olduğunu işitince şaşıracaksınız. Ama bu bir gerçektir. İspanya haritasını incelediğiniz zaman bu gerçek belirli bir biçimde karşınıza çıkar. Akdeniz’den Atlas Okyanusu’na kadar uzanan Pireneler, geçit vermeyen bir duvar gibi İspanya’nın öteki Avrupa ülkeleriyle ticaret ve ulaştırmasına engeldir. Buna karşılık, İspanya ile Afrika arasında aşılması çok kolay olan Cebelitarık Boğazı (genişliği 13 km) vardır.

İspanya’nın bu durumu, Avrupa’nın yardımından yoksun ülke ahalisinin uzun yıllar Müslüman Araplarla birlikte ve bolluk içinde yaşamalarını sağlamıştır.

Dağlar ve Bölgesel Ayrımlar

İspanya topraklarını kesimlere ayıran dağlar (bunlara görünür enlemler de diyebiliriz), bütün ülkeyi kaplamıştır. Dik duvarlar gibi doğudan batıya uzanan bu dağlar arasında yaşayan küçük topluluklar birbirlerinden habersizdir. Bundan ötürü İspanya’da gelenek ve görenekler büyük ayrılık gösterir.

Akarsular ve Tarım

İspanya’da akarsuların durumu da düzensizdir. Nehirler, dağlar arasındaki dik yamaçların dibinden hızla akarlar. Genellikle sulama ve ulaştırmaya elverişli değillerdir. Bazı bölgelerde açık ovalara aktıkları görülür. Bu ovalarda bol tahıl yetişir.

Valencia’da huertas (Arapça huerta) adı verilen meyve ve sebze bahçelerinde zeytin, üzüm, hurma ve muz yetiştirilir.

Meseta

Meseta: İspanya’nın orta bölümünü kaplayan 600 m. yükseklikteki plato. İspanyollar “Meseta’da yılın üç ayı kış, dokuz ayı da cehennemdir” derler. Gerçekten Meseta’da (İspanya’nın iç bölgelerinden çoğu, yüksek platolar durumunda olduğundan buralara masa anlamına gelen Meseta adı verilmiştir) kışları soğuk kuzey rüzgârları eser; ısı çok düşer. Yazları ise Afrika’dan gelen sıcak rüzgârlar burasını çöle benzetir.

Meseta, üzerinde yükselen dağ sıralarıyla birbirlerinden ayrı kesimlere bölünmüştür. Bu dağlara, tepeleri aşınma sonucu testere gibi bir görünüm aldığından Sierra adı verilmiştir. Bunlardan Sierra Gredos ve Sierra Guadarrama, Eski ve Yeni Kastilya’yı birbirinden ayırır. Meseta’nın güneyinde yer alan Sierra Nevada’daki Mulhacen Tepesi (3481 m) İspanya’nın en yüksek yeridir.

Meseta’nın toprakları çok verimsizdir. Kilometrelerce ne bir ağaca ne de bir eve rastlanır. Tek bitki örtüsü sazlardır. Bu sazlarla köylüler sepet ve “alpargatas” dedikleri pabuçlarının tabanlarını örerler. Step durumundaki bu topraklar yalnız hayvanlara otlak olarak kullanılır. Burada yetiştirilen hayvanlar arasında Merinos koyunu, bol ve ince yününün güzelliği ile tanınmıştır.

Meseta’nın tam ortasında İspanya’nın başkenti ve Avrupa’nın en yüksek şehri (655 m) Madrid bulunur.

Pireneler

Pireneler, İspanya ile Fransa arasında tabii bir sınır çizerler. Aşağı yukarı 435 km uzunluğunda ve 100 km genişliğindedirler. Jeolojinin üçüncü çağında oluşmuş Alp sistemindeki genç dağlardandır. Akdeniz’deki Lion Körfezi’nin güneybatısından, Atlas Okyanusu üzerindeki Biskay (Gaskonya) Körfezi’ne kadar uzanırlar.

Pirenelerin en yüksek noktası Maledetta kütlesinde yükselen Pico de Aneto’dur (3404 m). Bu sıradağların Akdeniz ve Atlantik Okyanusu etekleri daha alçaktır ve İspanya’yı Fransa’ya bağlayan yollar bu kesimlerde bulunur. Pirenelerin İspanya’ya bakan bölümleri ılık Akdeniz ikliminin etkisi altındadır. Bu sıradağlar üzerinde bulunan Andorra Cumhuriyeti, dünyanın en küçük ve en eski devletlerinden biridir.

Cebelitarık ve Herkül’ün Sütunları

Yunan mitolojisinde sözü edilen ve çok güçlü bir kahraman olarak bilinen Herkül, efsaneye göre kendisine Akdeniz’den Atlas Okyanusu’na bir yol açar. Bu yolun iki yanına da sınırlarını belirtmek amacıyla iki sütun diker. Bu sütunlar bugün Cebelitarık Boğazı’nın iki yakasında dikili durmakta ve “Herkül’ün Sütunları” adıyla anılmaktadır.

Cebelitarık, Müslüman Arapların İspanya’yı ele geçirmek için Afrika’dan Avrupa’ya geçtikleri sırada Atlas Okyanusu ile Akdeniz’den Atlas Okyanusu’na açılan boğazdır. Arapça olan bu isim “Tarık’ın dağı” anlamına gelir.

İspanya’nın Akarsuları

İspanya nehirlerinden yalnız Duero ve Tajo’nun Portekiz sınırından sonraki bölümleri ulaştırmaya elverişlidir. Bunlardan Tajo, İspanya’nın en uzun nehridir (1010 km). Bu kadar uzanan iki nehirle Guadiana, Portekiz’den geçerek Atlas Okyanusu’na dökülürler.

Akdeniz’e dökülen Ebro, Guadalaviar ve Segur nehirleri düzensiz akarlar. Güneye doğru akan Guadalquivir, İspanya’nın en önemli akarsuyudur. Büyük Endülüs çukurluğunu alüvyonlarla doldurmuş olan Guadalquivir, Sevilla’ya kadar ulaştırmaya elverişlidir.

İspanya’ya Ait Adalar ve Topraklar

Akdeniz’de, İspanya’nın güneydoğusu açıklarındaki Balear Adalarıyla Afrika’nın kuzeybatısı açıklarındaki Kanarya Adaları da İspanya’ya aittir. Ayrıca Cebelitarık Boğazı’nın Afrika sahilinde bulunan Septe ile, yine Fas topraklarındaki Alhucemas, Chafarinas, Melila ve Penon de Velez de İspanya’ya aittir.

Afrika’da eskiden İspanyol Sahrası denen bölge şimdi İspanya’nın değildir. Batı Sahra denen bu bölgenin yüzölçümü 266.000 km², nüfusu 80.000, yönetim merkezi El Aiyun’dur. Bölgenin güneyine Rio de Oro denir.

Yüzölçümü ve Nüfus

Ülke	Yüzölçümü (km²)	Nüfus
İspanya	504.879	37.700.000
Andorra	465	32.700
Portekiz	91.631	9.860.000