İsmet İnönü kimdir, ne zaman ve nerede doğdu? Mustafa Kemal Atatürk’ün en yakın çalışma arkadaşı ve Türkiye Cumhuriyeti’nin ikinci Cumhurbaşkanı İnönü, Kurtuluş Savaşı sırasında Batı Cephesi’nde hangi zaferleri kazandı? II. Dünya Savaşı sırasında Türkiye’yi savaş dışında tutan İnönü, 1946’da çok partili hayata geçişi nasıl sağladı?
🇹🇷 İSMET İNÖNÜ
Mustafa İsmet İnönü (1884–1973), Türk asker, siyasetçi ve devlet adamıdır. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucularından, Mustafa Kemal Atatürk‘ün en yakın çalışma arkadaşı ve Türkiye Cumhuriyeti’nin ikinci Cumhurbaşkanıdır.
Askerlik ve Milli Mücadele
- Eğitim ve Erken Kariyer: 1884 yılında İzmir’de doğdu. Askeri okullarda eğitim aldı ve Osmanlı ordusunda çeşitli görevlerde bulundu.
- Kurtuluş Savaşı: Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Batı Cephesi Komutanlığı görevini üstlendi. Yunan ilerleyişini durdurduğu Birinci ve İkinci İnönü Savaşları‘ndaki zaferleri, kendisine soyadı kanunu çıktığında Atatürk tarafından “İnönü” soyadının verilmesini sağladı.
- Lozan Barış Konferansı: Yeni Türkiye Devleti’ni temsilen Lozan’daki barış görüşmelerine baş delege olarak katıldı ve uzun, zorlu müzakereler sonucunda Lozan Barış Antlaşması‘nı (1923) imzalayarak Türkiye Cumhuriyeti’nin uluslararası alanda tanınmasında belirleyici rol oynadı.
Cumhuriyet Dönemi ve Başbakanlık
- Atatürk Dönemi: Cumhuriyet’in ilanından sonra (1923), ilk Başbakanlardan biri oldu ve yaklaşık 15 yıl boyunca (kesintilerle) bu görevi sürdürdü. Atatürk’ün gerçekleştirdiği devrimlerin ve reformların uygulanmasında kilit bir rol üstlendi.
- İkinci Cumhurbaşkanı: 1938 yılında Atatürk’ün ölümünden sonra Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından Cumhurbaşkanı seçildi.
II. Dünya Savaşı ve Çok Partili Hayat
- Tarafsızlık: II. Dünya Savaşı boyunca Türkiye’yi savaşın dışında tutmayı başarması, İnönü’nün en büyük diplomatik başarılarından biri olarak kabul edilir.
- Çok Partili Sisteme Geçiş: 1946 yılında, ülkenin demokratikleşmesi adına kendi isteğiyle ve tarihsel bir kararla çok partili siyasi hayata geçişi sağladı. Bu, kendi partisinin (CHP) iktidarı kaybetmesi anlamına geliyordu.
- Muhalefet ve Siyasi Liderlik: 1950 seçimlerinde Demokrat Parti’ye karşı yenildikten sonra, 1960’lardaki siyasi çalkantılar sırasında tekrar Başbakanlık görevini üstlendi.
İsmet İnönü, Türkiye Cumhuriyeti’nin hem kuruluşunda hem de demokratikleşme sürecinde kritik rol oynamış, modern Türkiye’nin önemli liderlerinden biridir.