İslâm Uygarlığı’nın 7. ve 8. yüzyıllarda İspanya’ya (Cebelitarık), Kuzey Afrika’ya ve Poitiers Savaşı’na kadar yayılışı. İslâm’ın bilim, hoşgörü ve mimariye (Sivri kemer ve Gotik mimariye etkisi) katkıları. Arabesk sanatının doğuşu ve İbn-i Sina, İbn-i Rüşd gibi ünlü bilginlerin Batı’ya etkisi.
☪️ İslâm Uygarlığının Yayılışı ve Etkisi
Yeni inançlarla güçlenmiş olan geniş halk kitleleri, Peygamberin ölümünden sonra Arabistan’ın dışında inançlarını yaymaya başladılar. **Başkalarının geleneklerine saygı, İslâm yayılma politikasının temel prensibiydi.**
🌍 İslâm’ın Yayılması ve Poitiers Savaşı
- 638 yılında Şam, Antakya şehirleri ve Filistin ele geçirildi. Suriye, İran ve Mısır kısa sürede Müslümanlara katıldı.
- 7. yüzyılın sonlarına doğru Kuzey Afrika bütünüyle İslâmlaşmıştı.
- 711 yılında Cebelitarık’tan İspanya’ya geçen Müslümanlar, Pirene Dağları’na dayandı. İslâm Devleti artık bir **”imparatorluk”**tu.
- 732 yılında İslâm Orduları, Orta Fransa’da **Poitiers** yakınlarında başarısızlığa uğradı. **Poitiers Savaşı tarihin dönüm noktalarından biridir** ve Müslümanların Batı Avrupa’daki yayılması durakladı.
Batıdaki yayılması duraklayan büyük İslâm Devleti, gittiği yerlere **sonsuz bir hoşgörü ve aydın görüş** götürdü. Bütün sayılı Batı bilginleri, Orta Çağ’ın karanlıklarında yaşayan Avrupa’dan, Müslümanların yarattığı ileri ve aydın çevrelere, özellikle İspanya’ya koşmuştu.
🕌 İslâm ve Uygarlık Tanımı
İSLÂM kelimesi Arapça’da **”Tanrı’ya yönelmek, Tanrı’ya bağlanmak”** anlamına gelir. İslâm Uygarlığı, 7. ve 8. yüzyıllarda Arap kavminin, hemen sonra da Türk kavminin yayıldığı geniş topraklar üzerinde yer yer ya da toplu olarak görülen yüce bir kültürdür.
- Hazreti Muhammet (570-632) İslâm Dini’nin yaratıcısıdır.
- **Türklük ve İslâmlık**, birbirini destekleyen bu iki büyük kuvvet, geri kalmış ülkelere ışık ve uygarlık getirdi.
- **İslâm Uygarlığı yalnız Arap’lara mal edilemez.** Bu, bütün Müslüman ulusların birlikte çalışarak yarattıkları bir eserdir. **Bunda en büyük şeref payı Türk Ulusu’nun hissesine düşer.**
🎨 İslâm Sanatları ve Arabesk
Süsleme Sanatları ve Tasvir Yasağı
Dinsel gelenekler nedeniyle İslâm sanatında **insan tasvirlerine rastlanmaz**. Bunun sonucu olarak sanatçılar kendilerini soyut **geometrik biçimler** yaratmaya vermişler, yaprak, çiçek ve ağaç motiflerini kullanmışlardır.
- **Arabesk** diye anılan bezeme veya süsleme stili de buradan doğmuştur ve mimarîden çinilere, maden eşyaya kadar yayılmıştır.
Resim ve Minyatür
İnsan tasvirinin yasaklanmasını daha gevşek tutan **İran ve Irak** kaynaklarında değerli **minyatürler** meydana getirilmiştir. 13. yüzyılda **Bağdat resim okulu** bu alanda zengin örnekler vermiş, kitap bezeme sanatında başlı başına bir teknik geliştirmiştir.
İnsan tasvirinin yasaklanmış olması **heykeltıraşlık** alanında eserler verilmesine engel olmuştur.
🏗️ Mimarlık: Camiler ve Gotik Etkisi
İslâmlığın yarattığı anıtlar, Arap’lara mal edilmekten çok **”İslâmlık” denen ortak kültürün** eserleriydi. Camiler mimarlık alanındaki en büyük yapıtlardır. Başlangıçta basit olan bu yapılar, sütunlu avlular, minareler ve zengin süslemelerle daha heybetli bir biçim aldı.
İslâm Mimarlığının Öncüleri
- Şam’da **Büyük Cami** (710).
- Kahire’de **İbn-i Tulun Camii** (876).
İslâm mimarlığının en göze batan karakteristiklerinden biri de **kemerlerin zengin çeşidi ve güzelliğidir**. 8. yüzyılda geliştirilen **”Sivri kemer”** tipi, çok sonraları Avrupa’nın ünlü **Gotik mimarlığına** önemli bir yapı unsuru olarak girmiştir.
İslâm mimarlığı en yüce noktasına **Türk sanatçıları sayesinde** erişmiştir. Türk Uygarlığı’nın İslâmlığa aşıladığı yeni ruh; dünyanın en büyük camilerinin ve **kervansaraylarının** meydana gelmesine yol açmıştır.
🧠 Eğitim ve Bilim: Küresel Etki
Avrupa, bütün eski çağ düşünür ve ozanlarını ilk önce Arapça çevirilerinden tanıdı. En başta **Aristo** olmak üzere eski Yunan klasikleri İslâm bilginlerinin yorumları ve çevirileriyle yüzyıllar sonrasına ulaştı.
Ünlü Bilginler ve Merkezler
- İbn-i Sina (980-1037): Bütün çağlar boyunca yetişmiş en büyük filozof ve tıp bilginlerinden biridir. **”Kanun”** adıyla anılan ünlü eseri yüzyıllar boyunca tıbbın temel kitabı oldu.
- İbn-i Rüşd (1126-1198): Ünlü Aristo yorumcusudur ve düşünceleri Batı dünyasını yüzyıllar boyunca etkiledi.
- Kültür Merkezleri: Bağdat, Korduba (İspanya), Kahire ve İskenderiye İslâm kültürünün büyük merkezleri durumuna geldi.
Gotik mimarlığın kemerlerinden, kiliselerin çan kulelerine kadar tüm Batı Uygarlığı’nda bu sanatın gizli motiflerine rastlanır. Batı dillerinde Arapça ve Farsça’dan geçmiş kelimeler sayılamayacak kadar çoktur.