🐛 İpek Böcekçiliği
🦠 Temel Bilgiler
Bilimsel adı: Bombyx mori (Evcil İpek Böceği Kelebeği).
Dut yapraklarıyla beslenir, 800 metre uzunluğunda tek parça ipek teliyle koza örer.
Salgıladığı sıvı havayla temas edince sertleşerek ipek ipliğine dönüşür.
İnsanlık 4000 yıldır ipek böceği yetiştirir.
🌏 Tarihçe
- İlk ipek üretimi: Çin ve Türk şehri Hotan.
- Efsaneye göre: Çin imparatorunun eşi koza tellerinden ilk kumaşı dokudu.
- 550 yılında Bizans’a iki rahip tarafından gizlice getirildi.
- 9–10. yüzyıllarda İspanya ve Yunanistan’a yayıldı.
- Türkiye’de 14. yüzyılda başladı, 1587’den sonra Bursa merkez oldu.
- Son yıllarda suni ipek rekabetiyle geriledi.
🧵 Koza ve Türleri
- Koza çeşitleri: Ascoli, Majella, Çin cinsi, pembe sivri, beyaz yuvarlak.
- Yumurtalar kuluçka makinelerinde 23°C’ye kadar ısıtılır.
- Yumurtadan çıkan tırtıllar dut yapraklarıyla beslenir.
🛏️ Bakım ve Beslenme
- Tırtıllar bir ayda kendi ağırlıklarının 9000 katı kadar yaprak yer.
- Ortam sıcaklığı ve nemi dikkatle ayarlanmalıdır.
- Hastalıklı böcekler ayıklanır, yataklar temizlenir.
- Büyüyen tırtıllar daha geniş alana yayılır.
🌿 Koza Oluşumu
- Tırtıllar kuru dallara tırmanır, koza örmeye başlar.
- Koza: 3–4 cm boyunda, pupa döneminde böcek içinde gelişir.
- Deri değişimi: 4 kez gerçekleşir, büyümeye bağlı olarak.
🦋 Kelebek ve Yumurta
- Pupa dönemi sonunda kelebek oluşur, koza delinir.
- Yumurtlamak için dişi kelebekler konik çanaklara alınır.
- Bir kelebek yaklaşık 800 yumurta bırakır.
- Yumurtalar ilkbahara kadar saklanır, en iyi cinsler seçilir.
🔥 Koza İşleme
- Kelebeğin çıkmasını önlemek için kozalar sıcak hava fırınlarında kurutulur.
- Koza sıcak suya atılır, iplikler çözülür.
- Bir koza: yaklaşık 800 metre ipek teli verir.
- Tel kalınlığı: 20 mikron (50 tel = 1 mm).
- 1 kg ham ipek için: 45.000 koza gerekir.
İpek böcekçiliği, hassas bakım ve yüksek dikkat gerektiren bir iştir. Kozadan elde edilen doğal ipek, bu zahmetli sürecin sonucunda değerli ve pahalı bir tekstil ürünü hâline gelir.