🌾 HARMAN MAKİNESİ
İçinizden çoğu tarlaların ortasında dört bir yanına toz toprak savura savura çalışan harman makinesini görmüştür.
Bir tarafından buğday demetlerini alıp öbür tarafından bunları tane ve sap olarak ayıran ya da sapları kıyarak saman yapan bu makine çiftçilerin en büyük yardımcılarından biridir.
Değişik yönlerde dönen irili ufaklı çarkları, sağa sola gidip gelen uzun tahta sarsakları, çiftçiye gayret vermek istercesine hızla demetleri yutan ağzıyla harman makinesi gerçekten görülmeye değer bir manzara meydana getirir. Buğday tanelerini çuvallara dolduran ve sapları bir tarafa yığan harman makinesini çalışırken görmek insana neşe verir.
Ülkemizin bazı yerlerinde harman bugün için ilkel denilebilecek usullerle yapılır. Bu usuller ise çok çeşitlidir. Ama bunların arasında en çok uygulananı “döven”le harman yapmaktır.
Dövenle harmandan önce harman yeri iyice kazılır ve süpürülür. Bolca suyla sulanarak toprak güzelce sıkıştırılır ve yer kuruduktan sonra ekin demetleri yayılır, üzerinden at ya da öküzle çekilen döven geçirilir. Düven tahtasının altında bulunan yuvalara geçirilmiş uçları keskin çakmak taşları ekinlerin saplarını keser ve başak içinde bulunan taneleri ayırır. Saplar bütünüyle saman durumuna geldikten sonra bir araya toplanır.
Buna “tınaz” yapma denir. Tınaz, rüzgârlı havalarda yabalarla savurarak tane ve samanı ayırmaktır.
Ekinin dövenle harmanlaması oldukça uzun sürer, çok zaman ve emek harcanmasına yol açar. İşte bundan ötürü harman makineleri ve biçerdöverler, çiftçinin en büyük yardımcısı durumundadırlar.
📘 KISA SÖZLÜK
Her bitki gibi tahıl ürünlerinin de kendilerine göre özel yapıları ve bölümleri vardır:
- Kök: Saçak biçiminde toprağa gömülü olup bitkiye gerekli besini sömürür.
- Sap: Bileşiminde çok miktarda silis bulunan uzun bir boru biçimindedir.
- Tane: İçinde %12 su, %12 protein, %2 yağ ve %70 karbonhidrat bulunan tohumdur.
⚙️ HARMAN MAKİNESİ NASIL İŞLER?
Harman makinesinin üstüne doldurulan ekin demetleri sapın ilk giriş yerinden “batör” (dövücü) adı verilen bölüme verilir. Bu bölüm sağlam bir mile bağlı çemberler üzerine atılmış üstü tırtıllı demir çubuklardan meydana gelen bir silindirdir.
Batör’ün karşısında yarım daire biçiminde ve istenildiği gibi ayarlanabilen “kontrbatör” yer alır. Bu iki parçanın meydana getirdiği grup dakikada 900–1200 dönüş yaparak ekinleri dövme işini yapar. Harman makinesi çalışırken eğer tanelerin kırıldıkları görülürse batör ile kontrbatör’ün arasını açmak gerekir. Tersine olarak bu grup dövme görevini yapmıyorsa bu kere araları kapatılır.
📐 HARMAN MAKİNESİNİN KAPASİTESİ
Harman makineleri batör (dövücü) boyuna göre ticari değerleri değişen tarım araçlarıdır. En kullanışlı olanlarının batörleri 61 cm’den 137 cm’e kadar değişir.
Harman makinelerinin saat hesabıyla kapasiteleri işlenen tahılın türüne göre değişir. Arpa, yulaf ve buğday gibi tahıl ürünlerinin işlenmeleri birbirinden ayrıdır. Bununla birlikte bir harman makinesinin bir iş gününde ortalama olarak verimi 8–12 ton arasındadır. Bunun iki misli kadar sap ya da saman alınabilir.
Bakımlı ve iyi ayarlanmış bir harman makinesinde saman arasına kaçan tanelerin oranı %1’i geçmez.
🔄 İŞLEM SIRASI
- Saman ve tane karışımı batörden makinenin en üst bölümünde yer alan “ağır elek”e gelir.
- “Elekler” samanla karışık olarak gelen taneleri ayırır.
- “Sarsak” büyük sapları kademeli olarak geriye atar.
- İri saman parçaları “saman eleği”nden geçer.
- Bazı makinelerde sapları küçük saman parçaları durumuna getiren “haşpay” düzeni vardır.
- Elenmiş taneler “ayırıcı elekler”e akarken güçlü bir “vantilatör” son saman kırıntılarını savurur.
- Temizlenen taneler “elevator” tarafından “kılçık ve kapçık kıran”a taşınır.
- Bu bölümde hızla dönen bir dolap taneleri fırlatıp çarptırarak kılçık ve kapçıkları ayırır.
- Karışım “ince elek”ten geçer, küçük bir vantilatör yardımıyla dışarı atılır.
- Son olarak “triyor” bölümünde taneler bir kez daha elenir ve çuvallara doldurulmaya hazır hâle gelir.
🚜 BİÇERDÖVER
Biçerdöver, ekini hem biçen hem de harmanını yapan bir makinedir. Benzin motoruyla çalışır. Tarlanın bir başından öbürüne giderken ekini önündeki çarkla orak bölümüne iter. Biçilen ekin bir elevator aracılığıyla batör bölümüne gönderilir. Bu bölüm harman makinesine benzer. Harman makinesindeki bütün işlemler biçerdöverin bu bölümünde de aynen yapılır.
📍 İlk biçerdöver 1828’de Amerika’nın Michigan şehrinde yapılmıştır.
📍 Türkiye’de ilk kez 1923’te Adana’da kullanılmıştır.
📈 Bugün yurdumuzda biçerdöverlerin sayısı gittikçe artmaktadır.