🗡️ Francisco Pizarro: İnka İmparatorluğu’nun Fatihi ve Tartışmalı Mirası
Francisco Pizarro (yaklaşık 1474 – 1541), İspanyol denizci, asker ve kaşiftir. Adı, Amerika kıtasının en görkemli uygarlığı olan İnka İmparatorluğu’nu (Tawantinsuyu) acımasızca yıkan ve bugünkü Peru’nun temellerini atan kişi olarak tarihe geçmiştir. Pizarro’nun hayatı, mütevazı ve gayrimeşru bir doğumdan başlayıp, İspanyol İmparatorluğu için büyük bir zenginlik ve coğrafi genişleme sağlamasına rağmen, zalimliği, entrikaları ve kendi yoldaşlarıyla girdiği kanlı iktidar savaşları nedeniyle son derece tartışmalı ve karmaşık bir miras bırakmıştır.
📜 Erken Yaşam ve Yeni Dünya’ya Yolculuk
Francisco Pizarro, İspanya’nın Extremadura bölgesinde, soylu ancak fakir bir ailenin gayrimeşru çocuğu olarak dünyaya geldi. Okuma yazma bilmeyen (bazı kaynaklara göre çobanlık yapan) Pizarro, Avrupa’daki hayatında ilerleme şansı bulamadı ve bu durum onu Yeni Dünya’ya itti.
- Yeni Dünya Kariyeri: Pizarro, 1502’de Hispaniola adasına (bugünkü Haiti ve Dominik Cumhuriyeti) geldi. Erken kariyerinde, Diego de Nicuesa ve Vasco Núñez de Balboa gibi önemli fatihlerle çalıştı.
- Balboa’nın Yanında: 1513’te Balboa’nın Pasifik Okyanusu’nu ilk kez gören Avrupa keşif gezisine katıldı. Bu deneyimler, Pizarro’ya sadece askeri beceri değil, aynı zamanda Yeni Dünya’nın zenginlik potansiyeli ve yerli halkla başa çıkma stratejileri konusunda da deneyim kazandırdı.
🔍 Peru’ya Giden Yol: Üç Sefer
Orta Amerika’daki ilk yerleşimlerde ün kazandıktan sonra, Pizarro, güneyde efsanevi zenginliklere sahip olduğu söylenen bir krallık (Peru) hakkında duyumlar almaya başladı. Kendi servetini ve kaderini bulmak için 1524’ten itibaren bu bölgeye odaklandı.
- Birinci Sefer (1524–1525): Pizarro, ortakları Diego de Almagro (finansör) ve Hernando de Luque (din adamı) ile ilk seferi başlattı. Bu sefer, zorluklar, hastalıklar ve yerlilerin direnişi nedeniyle başarısız oldu.
- İkinci Sefer (1526–1528): Pizarro, pes etmedi. İkinci seferde Peru kıyılarının bir kısmını keşfetti ve İnka İmparatorluğu’nun zenginliğine dair somut kanıtlar (altın, lama, yerli giysileri) topladı. Kritik bir anda Pizarro, mürettebatın geri dönme isteğine rağmen on üç sadık adamıyla kalmaya karar verdi (“On Üçün Meşhur Çizgisi”).
- Toledo Sözleşmesi (1529): Elde ettiği kanıtlarla İspanya’ya dönen Pizarro, Kral V. Karl’dan İnka İmparatorluğu’nu fethetmek için resmi izin (Capitulación de Toledo) aldı ve kendisi Peru Genel Valisi olarak atandı.
👑 İnka Fethi ve Cajamarca’daki Tuzak (1532)
1532’de, Pizarro sadece yaklaşık 160 adam, atlar ve birkaç top ile üçüncü ve son seferine çıktı. Bu küçük kuvvet, devasa bir imparatorluğu dize getirecekti.
Avantajlar ve İç Savaş
Pizarro’nun başarısı, büyük ölçüde aşağıdaki faktörlerin birleşimiyle mümkün oldu:
- İnka İç Savaşı: İspanyolların gelişinden hemen önce imparatorluk, taht kavgası nedeniyle Huáscar ve Atahualpa kardeşler arasında çıkan kanlı bir iç savaşla zayıflamıştı. Pizarro, Atahualpa’nın zaferini bekledi ve bu çatışmadan yararlandı.
- Hastalıklar: İspanyolların getirdiği çiçek hastalığı, yerli halk arasında bağışıklık olmadığı için on binlerce kişinin ölümüne neden olmuştu.
- Askeri Üstünlük: Çelik kılıçlar, zırh, atlar ve ilkel ateşli silahlar, İnkaların taş ve bronz silahlarına karşı büyük bir psikolojik ve askeri üstünlük sağladı.
Atahualpa’nın Ele Geçirilmesi
Kasım 1532’de Pizarro, İmparator Atahualpa’yı Cajamarca şehrinde buldu. Pizarro, hileli bir tuzak kurarak İmparator’u esir aldı. İspanyollar, silahsız İnka ordusuna saldırdı ve imparatoru ele geçirdi.
- Büyük Fidye: Atahualpa, serbest bırakılması karşılığında odasını bir kez altınla, iki kez de gümüşle doldurmayı teklif etti. Pizarro, fidyeyi kabul etti, ancak fidye ödendikten sonra bile İmparator’u serbest bırakmadı; onu 1533’te idam etti.
🔥 Sonrası ve Trajik Ölüm (1541)
İnka İmparatorluğu’nun merkezi kontrolü kaybedildi, ancak zenginlikler üzerindeki mücadele İspanyollar arasında başladı.
- Kuruluşlar: Pizarro, 1535’te bugünkü Peru’nun başkenti olan Lima’yı kurdu.
- İç Savaş: Peru’daki toprak ve zenginliklerin paylaşımı, Pizarro ve eski ortağı Diego de Almagro arasında şiddetli bir iç savaşa yol açtı. 1538’de Pizarro, Almagro’yu yendi ve idam ettirdi.
- Ölüm: Almagro’nun intikamını almak isteyen oğlu ve destekçileri, 1541 yılında Lima’daki sarayında Francisco Pizarro’ya suikast düzenledi ve onu öldürdü.
📝 Miras: Yıkım ve Kuruluş
Francisco Pizarro, tarihte hem bir kurucu hem de bir yıkıcı olarak hatırlanır.
- Yıkım: İnka İmparatorluğu’nun hızlı ve acımasız çöküşüne, kültürel mirasının büyük ölçüde tahrip olmasına ve yerli nüfusun sömürülmesine neden oldu.
- Kuruluş: Öte yandan, İspanyol Peru’nun (Yeni Kastilya) ve Lima gibi modern şehirlerin temellerini attı. Onun fetihleri, İspanya’yı küresel bir güç olarak pekiştirdi.
Pizarro’nun hikayesi, insan hırsının, cesaretinin ve zalimliğinin en keskin örneklerinden biridir; modern Peru’nun karmaşık kimliğinin ayrılmaz bir parçasıdır.
Yorum Yapın