🧭 Evliya Çelebi: Seyahatin Ustası
Evliya Çelebi, 17. yüzyıl Osmanlı dünyasının en renkli ve en üretken gezginidir. 19 yaşında gördüğü bir rüya, onu ömrü boyunca sürecek bir yolculuğa çıkardı. Rüyasında Peygamber Efendimiz’e “Şefaat ya Resulullah” demek isterken “Seyahat ya Resulullah” demesi, onun kaderini belirledi. Mevlevi Şeyhi Abdullah Dede’nin yorumuyla bu rüya, Evliya’nın seyahatle nasiplendiğini gösteriyordu.
📜 Hayatı ve Eğitim Süreci
- 1611’de İstanbul Unkapanı’nda doğdu
- Babası Derviş Mehmet Zılli, saray kuyumcubaşısıydı
- Annesi saray çevresinden, Melek Ahmet Paşa ile akrabaydı
- İlk eğitimini semt mektebinde aldı
- Müderris Ahfeş Efendi ve Evliya Mehmet Efendi’den uzun yıllar ders gördü
- Enderun’da yüksek öğrenim yaptı, Arapça ve Farsça öğrendi
- Hattatlık, hakkâklık, müzik ve edebiyat eğitimi aldı
- 1635’te Padişah IV. Murat’ın huzuruna çıktı, sarayda görev aldı
- 1640’ta sipahi olarak saraydan ayrıldı ve seyahatlerine başladı
🌍 Seyahatleri
Evliya Çelebi, Osmanlı coğrafyasını adım adım gezdi.
- İstanbul’da 10 yıl boyunca semt semt dolaştı
- 1640’ta Bursa’ya, ardından İzmit ve Karadeniz kıyılarına gitti
- Trabzon’da Azak Seferi’ne katıldı
- 1645’te Hanya Kalesi’nin fethinde bulundu
- Erzurum, Azerbaycan, Gürcistan, Suriye, Lübnan, Filistin, Sivas
- Bulgaristan, Macaristan, Romanya, Almanya, Yunanistan, Ege Adaları
- 1671’de Hicaz’a giderek hacı oldu
📚 Eseri: Seyahatname
Evliya Çelebi’nin 10 ciltlik “Seyahatname”si, tarih, coğrafya, sanat, ekonomi ve toplum yapısı açısından eşsiz bir kaynaktır.
- Gözlemlerini canlı ve mizahi bir üslupla aktarmıştır
- Yer yer abartılı anlatımları olsa da dönemin yaşamını ayrıntılı biçimde yansıtır
- Bugünkü röportaj türünün öncüsü sayılabilir
🧠 Kişiliği
- Zengin hayal gücü, meraklı ruhu ve gözlem yeteneğiyle dikkat çeker
- Babasının savaş hikâyeleriyle büyümüş, serüven tutkusu erken yaşta gelişmiştir
- Dönemin saray ve halk kültürünü bir arada tanımış, her kesimden insanla temas kurmuştur
Evliya Çelebi, sadece bir gezgin değil; Osmanlı’nın kültürel belleğini yazıya döken bir tarihçidir. Onun izinden gitmek, geçmişin sokaklarında yürümek gibidir.