Evangelista Torricelli kimdir, ne zaman yaşadı ve cıvalı barometreyi icat ederek bilim dünyasına hangi önemli katkıyı sağladı? Galileo’nun öğrencisi olan Torricelli, tüpteki cıva seviyesinin 76 cm’de durmasıyla atmosfer basıncının varlığını nasıl kanıtladı?
🔬 EVANGELİSTA TORRİCELLİ
Evangelista Torricelli (1608–1647), İtalyan fizikçi ve matematikçidir. Özellikle atmosfer basıncını kanıtlayan ve ölçen cıvalı barometreyi icat etmesiyle ve hava basıncının ilk bilimsel tanımını yapmasıyla tanınır.
Galileo’nun Öğrencisi ve Takipçisi
- Eğitim: Torricelli, gençliğinde matematik ve fizik alanında eğitim aldı. Hayatının son dönemlerinde, ölümünden kısa bir süre önce büyük bilim insanı Galileo Galilei‘nin öğrencisi ve asistanı oldu.
- Mirası Sürdürme: Galileo’nun ölümünden sonra, Torricelli onun çalışmalarını sürdürdü ve kendi deneylerini geliştirdi.
Barometrenin İcadı (1643)
Torricelli’nin en önemli katkısı, atmosfer basıncının varlığını kanıtlamasıdır.
- Problem: O dönemde bilim insanları, suyun pompa yardımıyla belirli bir yükseklikten (yaklaşık 10 metre) daha fazla yükseğe çıkamamasının nedenini anlamaya çalışıyordu.
- Deney: Torricelli, daha ağır bir sıvı olan cıva kullanarak bir deney yaptı. Bir ucu kapalı, yaklaşık bir metre uzunluğundaki cam tüpü cıva ile doldurdu ve ters çevirerek cıva dolu bir kaba daldırdı.
- Sonuç: Tüpteki cıva seviyesinin belirli bir yükseklikte (yaklaşık 76 cm) durduğunu gözlemledi. Tüpün üzerindeki boşluğun ise hava dolu olmadığını (daha sonra Torricelli Vakumu olarak adlandırıldı) fark etti.
- Açıklama: Bu gözlem, tüpteki cıvayı tutan kuvvetin vakum değil, açık kaptaki cıva yüzeyine etki eden atmosferin ağırlığı (basıncı) olduğunu kanıtladı. Böylece, barometre (basınç ölçer) icat edilmiş oldu.
Diğer Çalışmaları
Torricelli, hidrolik (sıvıların hareketi) alanında da önemli çalışmalar yaptı ve bir sıvı hızının, bulunduğu kabın altındaki delikten dışarı akarken gösterdiği hızla ilgili bir yasa (Torricelli Yasası) formüle etti.