Eratostenes

Antik Yunan bilim insanı Eratostenes kimdir, ne zaman yaşadı? İskenderiye Kütüphanesi yöneticisi olan Eratostenes, yaz gündönümünde Syene ve İskenderiye’deki Güneş ışınlarını karşılaştırarak Dünya’nın çevresini nasıl şaşırtıcı bir doğrulukla hesapladı? Coğrafya biliminin temellerini atan bu bilginin asal sayıları bulmak için geliştirdiği Eratosten Kalburu yöntemi nedir?

👨‍🔬 ERATOSTENES

Eratostenes (MÖ 276 – MÖ 195), Antik Yunan matematikçi, coğrafyacı, astronom ve şairdir. Özellikle Dünya’nın çevresini şaşırtıcı bir doğrulukla hesaplayan ilk bilim insanı olması ve coğrafya biliminin temelini atmasıyla tanınır.

Coğrafi Çalışmaları ve Dünya’nın Çevresi

  • Hesaplama Yöntemi: Eratostenes, Dünya’nın yuvarlak olduğu varsayımına dayanarak, yaz gündönümünde iki farklı Mısır şehri olan Syene (Aswan) ve İskenderiye‘deki Güneş ışınlarının açısını karşılaştırdı.
  • Deney:
    1. Syene’de (Aswan), yaz gündönümünde Güneş ışınlarının bir kuyuya dik olarak (gölgesiz) düştüğünü biliyordu (yani açı 0° idi).
    2. Aynı anda İskenderiye’de (Syene’nin kuzeyinde), bir dikili direğin (gnomon) gölgesini ölçtü ve Güneş ışınlarının düşeyle yaklaşık 7.2 derecelik bir açı yaptığını buldu.
    3. 7.2 derecenin, bir dairenin 1/50’si (360/50 = 7.2) olduğunu hesapladı.
    4. İki şehir arasındaki mesafeyi (ki bu mesafenin 5.000 Stadyum olduğunu biliyordu) 50 ile çarparak, Dünya’nın çevresini 250.000 Stadyum olarak buldu. Bu sonuç, modern ölçümlere (yaklaşık 40.000 km) sadece birkaç yüz kilometre yakındır ve o dönemin imkânları düşünüldüğünde olağanüstü bir başarıdır.
  • Coğrafyanın Kurucusu: Geographika adlı eserinde, Dünya’nın haritasını yapmak için enlem ve boylam sistemini kullanan ilk kişidir.

Diğer Katkıları

  • Sayı Teorisi: Asal sayıları bulmak için kullanılan ve günümüzde de temel bir algoritma olan “Eratosten Kalburu” yöntemini icat etti.
  • Kronoloji: Bilinen önemli olayları kronolojik olarak düzenleyen ilk kişilerden biridir.

Eratostenes, İskenderiye Kütüphanesi’nin baş yöneticisi olarak görev yaptı ve döneminin en çok yönlü ve bilgili bilim adamlarından biri olarak kabul edilir.