🛢️ Dünya’da Petrol
Dünyada çıkarılan petrolün büyük bölümü tankerlerle denizyolları üzerinden taşınır. Ortalama 10.000 m³ petrol taşıyabilen bir tankerle, yılda çıkarılan 2.678 milyon m³ petrolü taşımak için yaklaşık 267.800 tanker gereklidir. Bu petrol yalnızca benzin ve madensel yağlar sağlamakla kalmaz; sentetik lastik, plastik, kumaş, ilaç, suni gübre, boya gibi birçok değerli madde de üretir.
Petrolün gerçek değeri 19. yüzyılın ortalarında anlaşılmıştır. Endüstri ve motorlu araçların gelişmesiyle birlikte bu maddeye olan ihtiyaç her geçen gün artmıştır. Bilim insanları ve teknisyenler, petrol araştırmalarını ve çıkarımını kolaylaştırmak ve tüm ürünlerinden yararlanmak için birçok deney ve araştırma yapmıştır.
Petrol yataklarına sahip ülkeler bu maddeyi büyük miktarda çıkarmaya çalışırken, petrolü olmayan ülkeler onu elde etmenin yollarını aramışlardır. Bazı ülkeler yabancı petrol yataklarını satın almış, bazıları ise bu yatakları ele geçirmek için savaşlara girişmiştir. Bugün petrol, stratejik önemi olan, ekonomik ve askeri güç sağlayan çok değerli bir madde haline gelmiştir.
📜 Petrolün Tarihi
Petrol (Latince petra = taş, oleum = yağ), binlerce yıldır bilinmektedir. Mısırlılar firavunların mumyalarını sardıkları sargıları petrole batırırdı. Romalılar arabalarının tekerleklerini yağlamakta kullanırdı. Amerika yerlileri ise Avrupa’dan önce petrolü toplayıp hastalık ve yaraları iyileştirmekte ilaç olarak kullanırdı. Ancak petrolün gerçek değeri 1850’li yıllarda anlaşılmıştır.
O döneme kadar insanlar gündüz güneş ışığında çalışır, karanlıkta işlerini bırakmak zorunda kalırdı. Aydınlatma için mum, zeytinyağı ve balina yağı kullanılırdı. Büyük makinelerin yapımıyla birlikte bu makinelerin yağlanması için kaliteli yağlara ihtiyaç duyuldu. Sam Kier adlı Amerikalı, damıtılmış petrol ile gazyağını elde etti. Bu ürün, parlak ve kuvvetli ışık veren bir yakıt olarak kullanıldı.
Petrolün daha ağır ürünleri ayrıştırılarak madensel yağlar elde edildi. Bu gelişmelerle petrol, endüstrinin en değerli hammaddesi haline geldi. Edwin Drake’in sondaj sistemiyle petrol çıkarımı başlamış, ardından binlerce kişi petrol aramaya koyulmuştur. 1858’de Romanya’da 2000 varil petrol çıkarılmış, aynı yıl Amerika’da da aynı miktarda üretim yapılmıştır. 1860’ta İtalya’nın Toskana bölgesinde petrol yatakları bulunmuştur.
20. yüzyılın başlarına kadar petrolün büyük bölümü gazyağı üretiminde kullanılmıştır. Benzin ise önce ev kadınları tarafından leke çıkarıcı olarak kullanılmış, sonra patlarlı motorların icadıyla önem kazanmıştır. Petrol ürünlerini ayırmak için “ayrımsal damıtma” sistemi kullanılır.
🌍 Petrol Yataklarının Yeryüzüne Dağılışı
Petrol, toprak altında farklı derinliklerde bulunur: Amerika’da 700 m, Rusya’da 100 m. Dünyanın en derin petrol kuyusu Kaliforniya’dadır ve 4.952 m derinliğe ulaşır. Petrol, bitki ve hayvan kalıntılarının basınç, sıcaklık ve bakterilerle yoğunlaşması sonucu oluşan siyah renkli bir sıvıdır.
Petrol yatakları genellikle Mezozoik (2. zaman) tortul katmanları arasında bulunur. Paleozoik (1. zaman) tortul katmanları akarsularla aşındığı için içlerindeki petrol yatakları yok olmuştur. Bu nedenle Kanada, Brezilya, Grönland, İskandinavya, Afrika ve Avustralya’nın büyük bölümlerinde petrol yataklarına rastlanmaz.
Dünya petrolünün yarısını çıkaran Amerika Birleşik Devletleri birinci sıradadır. İkinci sırada Venezuela, üçüncü sırada Rusya, dördüncü sırada El-Kuveyt yer alır. Türkiye, 744.933 ton üretimle 33 ülke arasında 27. sıradadır.
🚢 Petrol Taşımacılığı ve Tankerler
Uluslararası denizyollarında tankerler yılda 300 milyon ton petrol taşır. En fazla tankere sahip ülkeler:
- Norveç
- Liberya
- Panama
- Fransa
- Hollanda
- İsveç
- İtalya
- Japonya
Bu tankerler dünya petrol çıkarımının yaklaşık yarısını taşır.