DANTE

Birkaç yıldan beri Arezzo şehri, Floransa’dan gelen malların Roma’ya gitmesine engel oluyor, bu durum da Floransa’nın ticaretini baltalıyordu¹. Sonunda Floransa, çıkar yolu bu şehre savaş açmakta buldu². 11 Haziran 1289’da Arezzo’ya birkaç kilometre uzaklıktaki Campaldino’da savaş başladı³. Floransa ordusunun altı birliklerindeki gönüllüler arasında bir genç vardı: Dante Alighieri⁴. Yirmi dört yaşındaki bu genç, istese evinde oturup rahat rahat şiirlerini yazabilir, savaşa katılmazdı⁵. Ama onun düşüncesi bambaşkaydı: Floransa için hayatını seve seve verebileceğini ispatlamak istiyordu⁶. Bu savaşı Floransa kazandı ve ticaretini engelliyen Arezzo’luları dize getirdi⁷. Dante, savaşta gösterdiği yararlılıktan ötürü büyük bir ün kazandı⁸. O, Floransa’lılar için yalnız bir şair değil, aynı zamanda bir kahramandı⁹. Sağladığı bu ün, onun siyaset alanına atılmasına yol açtı¹⁰. Önceleri **”Priore”**leri seçen “Savi”lerin arasına katıldı ve altı ay sonra şehrin önemli işlerini yöneten kurula (Yüzler Meclisi – Consiglio dei Cento) üye oldu¹¹. Floransa’lılar, dürüst ve çalışkan bir insan olan Dante’ye bağladıkları güveni göstermek için onu daha yüksek görevlere atadılar¹². 15 Haziran 1300’de de Yönetim Kuruluna başkan seçtiler¹³.

✍️ BOCCACCIO’NUN DANTE PORTRESİ

Boccaccio, Dante’nin portresini kısaca şöyle çiziyor: Orta boylu, uzun yüzlü ve kartal burunlu şairimizin iri gözlerinin daima düşünceli ve melankolik bir görünüşü vardır¹⁴.

🏰 FLORANSA’DAKİ SİYASİ DURUM

1200 yılında, Floransa, İtalya’da önemli bir şehir devleti, bir ticaret ve endüstri merkeziydi¹⁵. Şehrin belli başlı gelir kaynağını ipekli ve yünlü dokuma endüstrisi meydana getiriyordu¹⁶. Floransa’yı, soylu kişiler yönetirdi, ama 1250 yılından sonra zengin tüccar, esnaf ve bankacılar, bunlara karşı cephe aldılar¹⁷. Kendileri de şehrin yönetiminde söz sahibi olmak istiyorlardı¹⁸. Bu isteklerini gerçekleştirebilmek için aralarında birleştiler ve her sanat kolu için bir lonca (cemiyet) kurdular¹⁹. Bu loncaları, “Priore” adıyla anılan başkanlar yönetirdi²⁰. 1282 yılında loncalar, uğraşlarında başarıya ulaştılar ve her loncanın başkanı bu şehir devletinin yönetiminde görev aldı²¹. On bir yıl sonra da, soylu kişiler bütünüyle devlet görevlerinden uzaklaştırıldılar²². Böylece Floransa iki ayrı gruba ayrılmış oldu ²³: Bir yönde zenginler, öbür yönde de soylu kişilerle birlikte küçük esnaf ve halk²⁴. Bu gruplardan birincisine “Bianchi” (Aklar)²⁵, ikincisine de “Neri” (Karalar) deniyordu²⁶. Aklar ve Karalar arasındaki ayrılık ve düşmanlık kanlı sokak kavgalarına kadar gidiyordu²⁷. İşte bu karışıklık yıllarında, Floransa’da Dante Alighieri adında büyük bir şair yaşadı ve resmî görevlerde bulundu²⁸. 11 Haziran 1289’da Floransa’lılar ile Arezzo’lular Campaldino’da savaştılar²⁹.

⚔️ DANTE’NİN SÜRGÜNÜ

Dante’nin şehir yönetiminde görev aldığı yılda, “Aklar”la “Karalar” arasındaki anlaşmazlık kanlı bir durumalmıştı³⁰. Dante, bir kardeş kavgasının önünü almak için kendisinin de “Aklar”dan olmasına rağmen, her iki grubun başkanlarını şehirden uzaklaştırdı³¹³¹³¹. Ama onun bu hareketi, ortalığı yatıştırmadı³². Şehrin yönetimini ellerine geçirmek isteyen Karalar, Fransa Kıralı Güzel Philippe’in kardeşi Charles de Valois’yı kendilerine yardım etmesi için Floransa’ya çağırdılar³³. Bu durum karşısında Dante, Papa Bonifacio VIII’e başvurmaktan başka çare bulamadı³⁴. Papa’dan Floransa’lıların arasını bulmasını isteyecekti³⁵. İki arkadaşıyla birlikte Roma’nın yolunu tuttu³⁶. Onlar Roma’ya varmadan önce Charles de Valois Floransa’ya geldi³⁷. “Karalar”, ayaklanmak için bunu fırsat bildiler³⁸. Günlerce Arno kenarında kan döküldü, şehrin büyük bir bölümü yandı, yıkıldı³⁹. Korkunç savaş sona erip de yangınlar söndüğü zaman, güzel Floransa bir yıkıntı durumunu almıştı⁴⁰.

⚰️ ÖLÜMÜ VE MEZARI

Dante, Roma’dan dönerken yolda kara haberi aldı: Şehir yanıp, yıkılmış, arkadaşları öldürülmüş, kendisi de doğup büyüdüğü ve yönettiği Floransa’dan sürülmüştü⁴¹. Eğer şehre gelecek olursa, diri diri yakılacağını da kendisine bildirdiler⁴². 1302’den ölüm yılı olan 1321’e kadar doğduğu şehre tekrar girebilmek için, kendisi gibi sürgün olan arkadaşlarıyla birlikte çalışarak bir gezgin hayatı yaşadı⁴³. Bu arada, Aklar şeref kırıcı şartlarla affa uğradılar, Floransa’ya döndüler ama, Dante’nin onuru, onun bu şartları kabullenmesini engelledi⁴⁴. O günlerde arkadaşlarından birine yazdığı mektupta “Vatana dönen yol, bu yol değildir” demişti⁴⁵. Gerçekten Dante ancak şerefiyle, hayatı bütün anlamıyla yaşamak, güneşe ve yıldızlara rahatça bakmak, felsefenin en tatlı meyvelerini düşünmek şartıylaFloransa’ya dönebilirdi⁴⁶. 1319’da Dante Ravenna’da Guido Novello adlı bir senyörün misafiri oldu⁴⁷. Ünlü eseri “Commedia” (İlahi Komedi)’yı burada bitirdi⁴⁸. Ümidi hâlâ sönmemişti: Floransa’lıların onu tekrar vatana çağırarak başına şairlik tacını giydireceklerine inanıyordu⁴⁹. Ne yazık ki bu umudu boşa çıktı ve 1321 Eylülünde sevdiklerinden ve yurdundan uzak olarak öldü⁵⁰. Dante savaşa gönüllü olarak katıldı⁵¹.

Dante, Ravenna’da küçük bir Françeskan kilisesinin bahçesine gömüldü⁵². 1483’te tanınmış bir yazar olan Bernardo Bembo, Dante’ye heykelle süslü güzel bir mezar yaptırdı⁵³. Byron’un yazdığına göre hüzünlü olmaktan çok sade bir tarzda olan bu mezar, Françeskan papazlarının kıvanç duydukları kıymetli bir hazine oldu⁵⁴. Ama, Dante’yi gene de rahat bırakmadılar⁵⁵. Neden sonra Dante’nin değerini anlamış olan Floransa’lılar, şairin kemiklerini almak için çok çalıştılar⁵⁶. Ama, Ravenna’lılar bu ölmez kişinin kalıntılarını, mukaddes bir emanet olarak yurtlarında saklamak istiyorlardı⁵⁷. Dante’nin kemiklerini Floransa’ya götürmek isteğine bütün güçleriyle karşı koydular ve bunda başarı kazandılar⁵⁸. Floransa’lılar, Dante’nin kalıntılarını koymak için Floransa’daki Santa Croce kilisesinde muhteşem bir mezar yaptırmışlardı⁵⁹. Ama Dante için yaptırılan bu mezar, Floransa’lıların ona yıllar önce yaptıkları haksızlıkların cezası olarak boş kaldı⁶⁰. Dante bir daha yurduna dönemedi ve Ravenna’da öldü⁶¹. Ravenna’daki mezarı, metnin sol tarafındaki resimde gösterilmiştir⁶². Dante, Commedia‘nın Cehennem bölümüne ait el yazmasını Lunigiana’daki Santa Croce kilisesi başrahibine saklaması için veriyor⁶³.

🌟 DANTE’NİN ÖZELLİĞİ

Dante’nin yaşadığı çağlarda, İtalya’daki yazar ve şairler, Latince konuşup Latince yazmayı bir üstünlüksayıyorlardı⁶⁴. Onlar için İtalyanca aşağı sınıfların konuştuğu âdi bir dil idi⁶⁵. İşte, bu biçim düşünenlerin arasında Dante, bütün eserlerinde İtalyanca’yı başarıyla kullandı ve haklı olarak İtalyan lisanının babası ününü kazandı⁶⁶. Gerçekten de Dante’nin büyük özelliği İtalyanca’yı başarıyla kullanmasıdır⁶⁷. En büyük eseri Commedia’dır⁶⁸. Giovanni Boccaccio, bu isme “İlahi” kelimesini eklemekle onun ölmezliğini anlatmış oldu⁶⁹. Dante, İlahi Komedya’da, Cehennem’e, A’râf’a ve Cennet’e, hayalinde canlandırarak yaptığı bir yolculuğun büyük hikayesini anlatır⁷⁰. Eser, çağının en yüksek kültürünün Ansiklopedik bir görünüşünü verir⁷¹. Tarih, felsefe, edebiyat, fiziksel bilimler, ahlak, ilahiyat, bu eşsiz şiirde anlatılmıştır⁷². En büyük otoriteler bugün Dante için “Ondan önce İtalyanca diye bir dil yoktu, ama Dante’den sonra bir İtalyanca doğdu” diyorlar⁷³. Gerçekten Dante, güçlü kalemiyle bugün de okuyanları hayran bırakan yeni bir dil yaratmıştır⁷⁴.