Cemal Gürsel
Cemal Gürsel, Türkiye Cumhuriyeti’nin dördüncü cumhurbaşkanıdır ve Orgeneral rütbesine yükseldikten sonra Başkan olmuştur. Beşinci ve altıncı Cumhurbaşkanlarımızın babaları gibi (Sunay ve Korutürk’ün); Gürsel’in de babası askerdir.
Gürsel, Türkiye Cumhuriyeti tarihinde Cumhurbaşkanlığı süresi en kısa olanıdır. Bu makamda 4 yıl, 5 ay, 3 gün kalmıştır. 26 Ekim 1961’de Cumhurbaşkanı seçilmiş, görevi 28 Mart 1966’da sona ermiştir.
Cemal Gürsel 1895 yılında Erzurum’da doğdu. Babası Refahiye Jandarma Komutanıydı. İlk öğrenimini Ordu İli’nde yaptı. İlkokulu bitirdikten sonra Erzincan Askeri Rüştiyesi’ne girdi. Burayı tamamladıktan sonra İstanbul’a geldi. Çengelköy’deki Kuleli Askeri İdadisi’nde okudu.
Birinci Dünya Savaşı çıktığı için askeri okul öğrencilerini erken mezun ettiler. Cemal Gürsel de 20 yaşında, 1915 yılında asteğmen olarak Türk Ordusuna katıldı. Altı ay süren sıkı bir eğitimden geçmişti.
Orduda büyük ölçüde subay ihtiyacı vardı. İlk görevini Çanakkale Savaşları’nda aldı. Topçu sınıfına ayrıldığı için 15’inci Tümenin Topçu Alayı’nda savaştı. Anafartalar ve Seddülbahir çarpışmalarında yararlık gösterdi.
Çanakkale’den düşman donanmaları ve orduları yenik olarak çekilince Cemal Gürsel Filistin Cephesi’ne atandı. 1917 yılındaki bu görevi sırasında Gazze Savaşları’nda, Cebel-i Lübnan Savaşları’nda batarya komutanı olarak çarpıştı.
Filistin ve Suriye Cephesinden döndükten sonra Osmanlı İmparatorluğu yıkılmış, Ulusal Kurtuluş Savaşı başlamıştı. Cemal Gürsel, o zamanlar “İstiklal Harbi” denilen Ulusal Kurtuluş Savaşı’na katıldı. Kemalettin Sami Paşa komutasındaki ordunun Birinci Tümeni’nde İnönü Savaşları’na katıldı. 6 Ocak 1921 ve 31 Mart 1921’de geçen bu savaşlarda, cesaretiyle dikkati çekti. Eskişehir ve Sakarya Muharebeleri ile Büyük Taarruz’da başarı gösterdi.
Cemal Gürsel, mesleki eğitimini Kurtuluş Savaşı’ndan sonra tamamladı. Harp Akademisi’ne girdi. 1927 yılında, cephede tanıdığı bir subay arkadaşının kız kardeşiyle evlendi.
1929’da Harp Akademisi’ni bitirip kurmay subay oldu. Albaylığa kadar çeşitli yerlerde görev yapan Gürsel, 1946’da tuğgeneral, 1951’de tümgeneral, 1953’te korgeneral, 1957’de orgeneral oldu. Bu rütbedeyken Erzurum’daki Üçüncü Ordu Komutanlığı’na getirildi. 1958 yılında Kara Kuvvetleri Komutanı oldu.
Kara Kuvvetleri Komutanlığı’nın ikinci yılında, Milli Savunma Bakanı’na yazdığı ve ülke sorunlarını ele alan eleştiri mektubu yüzünden mecburi izinle 3 Mayıs 1960’ta görevinden alındı. 27 Mayıs 1960 hareketini hazırlayan ve gerçekleştiren genç subaylar, Gürsel’i bu hareketin liderliğine davet ettiler.
Daveti kabul eden Gürsel 27 Mayıs hareketini yapan subayların meydana getirdiği Milli Birlik Komitesi’nin Başkanı oldu. Bu sıfatıyla da Türkiye Cumhuriyeti’nin Devlet ve Hükümet Başkanı, aynı zamanda Türk Silahlı Kuvvetleri’nin Başkomutanı ilan edildi. 3 Kasım 1960’ta hafif bir felç geçirdi, sağlığı bozulmaya başladı.
1961 yılında yapılan genel seçimlerden sonra Türkiye Büyük Millet Meclisi 26 Ekim 1961’de Gürsel’i yedi yıl için Cumhurbaşkanı seçti. Zamanındaki en büyük olay yeni Anayasa’nın meydana getirilmesi ve halk oyu ile kabul edilmesidir. Gürsel, seçimle cumhurbaşkanlığına geçtikten sonra İsmet İnönü’yü Başbakan olarak hükümeti kurmakla görevlendirdi.
Sağlık durumu devamlı olarak kötüye giden Gürsel, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Washington Walter Reed Hastanesi’ne gönderildi. Burada komaya girdi. Bu durum 220 gün sürdü. Tedavisine Türkiye’de Ankara Gülhane Hastanesi’nde devam edildi.
Bu sırada cumhurbaşkanlığı makamı boşalmış duruyordu. Bu durum karşısında 37 kişilik bir hekimler heyeti, artık göreve devam etmesine olanak bulunmadığı yolunda rapor verince cumhurbaşkanlığı kalktı. 28 Mart 1966’da, o zamanki Genelkurmay Başkanı Cevdet Sunay Cumhurbaşkanı olarak seçildi.
Cemal Gürsel 14 Eylül 1966’da öldü. Ankara’da, Anıtkabir’de çıkış kapısının güneyindeki bahçeye gömüldü.
Cemal Gürsel’in bir oğlu vardır. Kendi kaleminden yazıldığı bildirilen biyografi kitabı 1960’ta yayınlanmıştır.